wirusy- operon 1

wirusy

1. nie mają budowy komórkowej, więc teoretycznie nie są organizmami 2. twory organiczne składające się wyłącznie z kwasu nukleinowego i białka (wyjątkowo mogą zawierać cząstkę tłuszczów) 3. Ich wielkość waha się od kilkudziesięciu do kilkuset nanometrów 4. Pasożytują w komórkach organizmów prokariotycznych i eukariotycznych 5. Nie przeprowadzają samodzielnie żadnych procesów metabolicznych, a poza komórką nie mają żadnych funkcji życiowych 6. Powstały one z fragmentów DNA i RNA komórek prokariot

wirion

pojedyncza, kompletna jednostka wirusa

budowa wirionu

glikoproteina, materiał genetyczny, kapsyd, osłonka

kapsyd

otoczka białkowa, pojedyncze kapsydy grupują się w większe jednostki kapsomery. Budowa białek, ich ułożenie i liczba kapsomerów są stałe i specyficzne dla danego wirusa (zakodowane w jego materiale genetycznym)

materiał genetyczny

DNA albo RNA, nigdy oba równocześnie, różne formy: może być DNA jednoniciowy, albo dwuniciowy, albo RNA jednoniciowy, albo rzadziej dwuniciowy, czasem występuje w jednym wirionie kilka cząsteczek kwasu nukleinowego

osłonka

występuje u wirusów np. HIV i grypy, jest białkowo-lipidowa, otacza kapsyd, tworzą ją elementy błony komórkowej gospodarza z dodatkiem glikoprotein wirusa

glikoproteiny

rodzaj białek zawierających wbudowane cząsteczki cukrowe

kapsyd

rózne formy, nadają kształt wirionowi

kształty kapsyd (wirionów)

najbardziej typowe formy wielościenne (bryłowe) lub pałeczkowate z białkami spiralnie ułożonymi wokół nici kwasu nukleinowego, poza tym istnieje wirus bryłowy z otoczką i wirus bryłowo spiralny, który składa się z główki z DNA, ogonka i włókien

epidemia pryszczycy

zdziesiątkowała stada hodowlane w Europie i Azji na przełomie XIX i XXw.

komórka

-na własny użytek syntezuje i rozkłada związki organiczne - uwalnia lub magazynuje energię -wszystko pod kontrolą DNA

namnażanie się wirusów

1. wirusy same się nie mnożą 2. wnikają do żywych komórek i tam się namnażają 3. wirus atakuje DNA komórki, dostarczając kwas nukleinowy z własną informacją genetyczną 4. komórka zaczyna produkować elementy składowe nowych wirionów

etapy infekcji

etap ansorpcji, etap penetracji, etap replikacji, etap składania, etap uwalniania

etap ansorpcji

-przyczepienie się faga do powierzchni bakterii -ściana komórkowa uniemożliwia natychmiastowe wtargnięcie do komórki - włókienko kurczliwe u nasady ogonka przebija ścianę komórkową, tworząc w niej mały kanalik

etap penetracji

-przez kanalik do cytoplazmy wstrzykiwany jest tylko wirusowy DNA, kapsyd zostaje na zewnątrz (bakteriofagi) -wirusy atakujące rośliny i zwierzęta wnikają do komórki w całości i dopiero enzymy komórkowe trawią kapsyd, uwalniając kwas nukleinowy wirusa

etap replikacji

-wirusowy DNA przejmuje kontrolę nad metabolizmem komórki -enzymy komórki zaczynają wykonywać genetyczne instrukcje wirusa dotyczące produkcji białek kapsydowych i powielania wirusowego DNA w wielu kopiach

etap składania

-gdy w komórce znajdzie się dostateczna liczba białek wirusowych i odcinków DNA, zaczyna się samorzutne kompletowanie licznych, nowych wirionów, identycznych pod względem budowy i informacji genetycznej z wirusem, który zaatakował komórkę

etap uwolnienia

- bakteria ulega rozerwaniu (lizie) albosamorzutnie wskutek wyniszczenia, albo przez enzymy lityczne rozkładające ścianę komórkową (kodowane przez DNA wirusa) - nowe wiriony mogą infekować kolejne bakterie

cykl lityczny

cykl rozwojowy wirusa kończący się śmiercią (lizą) komórki gospodarza.

cykl lizogeniczny

Czasem wirusowy DNA może zostać wklejony do DNA gospodarza. Wówczas wirus pozostaje w uśpieniu (prowirus) i w tym czasie może być przekazywany na drodze mitozy potomnym komórkom. Pod wpływem różnorodnych czynników, jak promieniowanie, temperatura lub osłabienie organizmu gospodarza, prowirus może z powrotem przyjąć formę zjadliwą i doprowadzić do lizy komórki.

nowotwór

uaktywniwnie prowirusów może prowadzić do zmiany w funkcjonowaniu samej komórki. Niekiedy nie ginie, ale przekształca się, ale przekształca się nabierając cech komórki nowotworowej (transformacja nowotworowa).

zmienność wirusów

często w trakcie powielania dochodzi do drobnych zmian, na przykład w ułożeniu czy budowie białek kapsydowych. Skutkiem tego jest duża zmienność niektórych form wirusa, szczególnie wirusów RNA, na przykład wirusa grypy