Egzamin z łaciny

non tam praeclarum est scire Latine, quam turpe nescire

znać łacinę nie jest tak chwalebnym, jak haniebnym jest jej nie znać

Repetitio est mater studiorum

– powtarzanie jest matką nauki – uczenia się

Abovo usque ad mala

od jajka do deseru (od początku do końca)

Casus belli

powód wypowiedzenia wojny, przyczyna kłótni, sporu

Cedant arma togae

niech broń ustąpi todze

Civis totius mundi

obywatel całego świata

Communi consensu

za wspólnym porozumieniem

Consuetudo altera natura est

przyzwyczajenie jest drugą naturą

Contra vim non valet ius

prawo jest bezsilne wobec przemocy

Corpus delicti

przedmiot przestępstwa

Delictum

przestępstwo prawa prywatnego

Crimen

przestępstwo prawa publicznego

Sapienti sat

wystarczy mądremu

Finis coronat opus

koniec wieńczy dzieło

O tempora, o mores!

Co za czasy, co za obyczaję!

Mos maiorum

obyczaję przodków

Homo homini lupus Est

człowiek, człowiekowi wilkiem

Per fas et nefas

wszelkimi dozwolonymi lub niedozwolonymi środkami/ na dobre i na złe

Pro publico bono

dla dobra wspołnego

qui tacet, consentire videtur

kto milczy, ten zdaje się zezwalać (wydaję się, że ten kto milczy, zgadza się)

actor

powód (oskarżyciel)

reus

pozwany, winny

iudex

sędzia

arbiter

rzeczoznawca

Salus rei publicae suprema lex esto

Dobro Rzeczypospolitej niech będzie najwyższym prawem -

res

rzecz, sprawa

forum

rynek, sąd, plac

Quo modo

jakim sposobem

Quo iure

jakim prawem

ubi societa ibi ius

tam gdzie społeczeństwo, tam prawo

Fons

źródło

Fontes iuris romani

źrodła prawa rzymskiego

fontes iuris polonie

źródła prawa polskiego

summum ius summa iniuria

najwyższe prawo nawyzszą krzywdą (niesprawiedliwością), zbyt ścisłe przestrzeganie praw bywa najwyższą nieprawością - Cycero(szczyt prawa to szczyt bezprawia)

ius publicum

prawo publiczne

ius privatum

prawo prywatne

utilitas

zasada korzyści

Ius publicum privatorum pactis mutari non potest

prawo publiczne nie może być zmieniane umowami (osób) prywatnych.

Ius est ars boni et aequi

Prawo jest sztuką tego, co dobre i słuszne

Ius naturale

prawo naturalne wspólne dla wszystkich istot żywych

Ius gentum

–(prawo narodów) – część starożytnego prawa rzymskiego prywatnego, która odnosiło się do relacji prawnych obywateli rzymskich z cudzoziemcami.

ius civile

prawo cywilne, obywatelskie, obowiązujące w państwie

ius canonicum

prawo kanoniczne, prawo stanowione przez zakony

ius quiritium

prawo obywateli rzymskich

ius honorarium

= ius pretorium -prawo pretorskie, twórcą był pretor

ius honorum

prawo piastowania urzędów

doctor utriusque Iris

doktor obydwu praw (rzymskiego i kanonicznego)

ius cogens

norma prawna bezwzględnie wiążąca.

Ius dispositivum

przepis prawny względnie obowiązujący, który może być w konkretnym przypadku wyłączony lub zmodyfikowany w zależności od woli stron stosunku prawnego. Obowiązuje on strony wówczas, gdy nie uregulowały one danej kwestii w odmienny sposób.

ius ducale

Prawo książęce, zespół uprawnień księcia w stosunku do ludności lub dóbr

Ius terrestre

prawo ziemskie

Ius particulare

prawo obowiązujące w danej części (lokalne)

Ignorantia iuris nocet

nieznajomość prawa szkodzi

Ignorantia iuris nocet, ignorantia facit non nocet

nieznajomość prawa szkodzi, nieznajomość faktu nie szkodzi

a priori

z góry

ius universale

prawo powszechne, ogólone

Nasciturus pro iam nato habetur quotiens de commodis eius agitur

dziecko poczęte, ale jeszcze nie urodzone uznaje się za narodzone

Male nostro iure uti non debemus

nie powinno się źle wykorzystywać swojego prawa

VIR/ MAS

MĄŻ

UXOR/FEMINA

KOBIETA

MATRIMONIUM NON CONSUMATUM

MAŁŻEŃSTWO NIE SKONSUMOWANE

SEPARATIO

SEPARACJA

SEPARATIO MANENTE VINCULO

SEPARACJA PODCZAS TRWAJĄCEGO WĘZŁA

DIVORTIUM

ROZWÓD DWUSTRONNY

REPUDIUM

JEDNOSTRONNE ROZWIĄZANIE MAŁŻEŃSTWA

MATER SEMPER CERTA EST

MATKA JEST ZAWSZE PEWNA

PATER EST QUEM NUPTIAE DEMONSTRANT

OJCEM DZIECKA JEST MĄŻ MATKI

IMPOTENTIA GENERANDI

IMPOTENCJA RODZENIA - NIEPŁODNOŚĆ

IMPOTENTIA COEUNDI

IMPOTENCJA WSPÓŁŻYCIA

VULGO CONCEPTI

POCZĘCI POZA MAŁŻEŃSTWEM

LEGITIMATIO PER SUMSEQUENS MATRIMONIUM

LEGITYMACJA PRZEZ PÓŹNIEJ ZAWARTE MAŁŻEŃSTWO

EXCEPTIO PLURIUM CONCUBENTIUM

ZARZUT WIELI WSPÓŁŻYJĄCYCH

ADOPTIO

ADOPCJA

ADOPTIO PLENA

ADOPCJA PEŁNA

ADOPTIO MINIUS PLENA

ADOPCJA NIEPEŁNA

ADOPTIO PLENISSIMA

ADOPCJA NAJPEŁNIEJSZA

ADOPTIO NATURAM IMITATUR

ADOPCJA NAŚLADUJE NATURĘ

ADROGATIO

ADOPCJA SZCZEGÓLNA, MIAŁA MIEJSCE NA ZGROMADZENIU LUDOWYM, OSOBY KTÓRA BYŁA SUI IURIS

IN VITRO

ZAPŁODNIENIE W SZKLE, W PROBÓWCE

IN VIVO

ZAPŁODNIENIE NA ŻYWO

OBLIGATIO IURIS

ZOBOWIĄZANIE PRAWNE

IUS OBLIGATIONIS

PRAWO ZOBOWIĄZANIA

OBLIGARE

WĘZEŁ MIĘDZY WIERZYCIELEM A DŁUŻNIKIEM

CREDITO

WIERZYCIEL

DEBITOR

DŁUŻNIK

DAS SCHULD

TEN, KTÓRY JEST DŁUŻNY, ALE NIE ODPOWIEDZIALNY

DIE HAFTUNG

ODPOWIEDZIALNOŚĆ

INTER PARTES

MIĘDZY STRONAMI

OBLIGATIO NATURALIS

ZOBOWIĄZANIE, KTÓRE WIĄŻE TYLKO WTEDY, KIEDY ZOSTANIE SPEŁNIONE

DARE

DAĆ

FACERE PRAESTARE

ZAGWARANTOWANIE

PATI

ZNOSIĆ CUDZE ZACHOWANIE

NON FACERE

ZANIECHANIE

GENUS SPECIES

RZECZY OZNACZONE INDYWIDUALNIE

GENUS PERIRE NON CENSETUR

NIE UWAŻA SIĘ, ŻE GATUNEK GINIE

SPECIES PERIT CUI DEBETUR

RZECZ OZNACZONA INDYWIDUALNIE PRZEPADA, DŁUŻNIK NIE MA OBOWIĄZKU ŚWIADCZYĆ WIERZYCIELOWI

DAMNUM EMERGENS

SZKODA, KTÓRA FAKTYCZNIE ZOSTAŁA PONIESIONA

LUCRUM CESSANS

UTRACONY ZYSK

PRETIUM

CENA

PRETIUM COMMUNE

CENA RYNKOWA

PRETIUM VERUM

PRAWDZIWA CENA

PRETIUM SYMBOLICUM

CENA SYMBOLICZNA

PRETIUM SINGULARE

CENA JEDNOSTKOWA

PRETIUM AFFECTIONIS

CENA PAMIĄTKOWA /RODZINNA

IUS MODERANDI

PRAWO MIARKOWANIA/ZASADA UMIARU PRZY OCENIANIU WARTOŚCI PRZYWIĄZANIA DO RZECZY

COMPENSATIO

WZAJEMNE POTRĄCENIE, KOMPENSACJA

LUCRI CUM DAMNO

POTRĄCENIE MIĘDZY STRATĄ A ZYSKIEM

IUS RETENTIONIS

DŁUŻNIK MA PRAWO DO ZACHOWANIA RZECZY

IUS TOLLENDI

PRAWO ZABRANIA JEŻELI POLEPSZYŁO SIĘ RZECZ

OBLIGATIO ALTERNATIVA

ZOBOWIĄZANIE ALTERNATYWNE (DŁUŻNIK ZOBOWIĄZANY ŚWIADCZYĆ ALBO JEDEN ALBO DRUGI PRZEDMIOT)

PLURIS PETITIO

ŻĄDANIE ZA DUŻO

DUE RES IN OBLIGATIONE DUE IN SOLUTIONE

PRZEDMIOTEM ŚWIADCZENIA SĄ DWIE RZECZY

DUE RES IN OBLIGATIONE UNA IN SOLUTIONE

PRZEDMIOTEM ZOBOWIĄZANIA JEST JEDNA RZECZ

IUS VARIANDI

DŁUŻNIK MOŻE WYBRAĆ CO ZECHCE ŚWIADCZYĆ

DATIO IN SOLUTUM

PRZEKAZANIE RZECZY, BY UWOLNIĆ SIĘ OD ZOBOWIĄZANIA

NEGOTIUM MIXTUM CUM DONATIONE

CZYNNOŚĆ MIESZANA Z INTENCJĄ DAROWIZNY. ZAWIERAMY KONKRETNĄ CZYNNOŚĆ PRAWNĄ Z ZAMIAREM DOKONANIA DAROWIZNY

VIA FACTI

W DRODZE FAKTU

PACTUM

UMOWA

PACTUM IN FAVOREM TERTII

CZYNNOŚĆ DOKONANA NA KORZYŚĆ OSOBY TRZECIEJ

LEX COMMISSORIA

KLAUZULA PRZEPADKU - JEŻELI KTOŚ MIAŁ W ZASTAW RZECZ I DŁUŻNIK W OKREŚLONYM TERMINIE NIE SPŁACI DŁUGU, TO WIERZYCIEL STAJE SIĘ JEJ WŁAŚCICIELEM

CONTRACTUS

KONTRAKT/UMOWA

CONTRACTUS NOMINATUS

KONTRAKTY MAJĄCE OKREŚLONĄ NAZWĘ

CONTRACTUS INNOMINATUS

KONTRAKTY NIE MAJĄCE OKREŚLONEJ NAZWY

PACTUM DE CONTRAHENDO

UMOWA PRZEDWSTĘPNA

CULPA IN CONTRAHENDO

ODPOWIEDZIALNOŚĆ ZA SZKODĘ

REBUS SIC STANTIBUS

ZAWIERAMY UMOWĘ W KONKRETNEJ SYTUACJI, W KONKRETNYCH WARUNKACH I NASTĘPUJE ZMIANA TYCH WARUNKÓW. NALEŻY BRAĆ POD UWAGĘ OKOLICZNOŚCI ZMIENIAJĄCE SIĘ

DOLUS

ZŁY ZAMIAR/WINA UMYŚLNA/PODSTĘP

CULPA

WINA

CULPA LATA

WINA CIĘŻKA/DUŻA

CULPA LEVIS

WINA LEKKA

CULPA LEVISSIMA

WINA NAJLŻEJSZA

CASUS

PRZYPADEK

CASUS FORTUITUS

ZDARZENIE LOSOWE

VIS

SIŁA

VIS MAIOR

SIŁA WYŻSZA

DILIGENTIA

STARANNOŚĆ

NOVATIO

ODNOWIENIE

CONFUSIO

ZMIESZANIE/ZLANIE

CESSIO

PRZELEW

CESSIO NOMINIS

PRZELEW WIERZYTELNOŚCI

CESSIO BONORUM

ODSTĄPIENIE W PROCESIE EGZEKUCYJNYM, PRZEKAZANIE MAJĄTKU

CESSIO LEGIS

ODSTĄPIENIE UPRAWNIENIA

EMPTIO

KUPNO

EMPTIO SPEI

KUPNO SZANSY

EMPTIO REISPERATAE

KUPNO RZECZY, KTÓREJ NIE MA, ALE BĘDZIE W PRZYSZŁOŚCI

PACTUM RESERVATI DOMINI

TEN, KTÓRY PRZEKAZUJE RZECZ UMAWIA SIĘ, ŻE ZATRZYMA PRAWO WŁASNOŚCI

PACTUM DISPLICENTIAE

MOŻLIWOŚĆ ZWROTU RZECZY, JEŚLI RZECZ SIĘ NIE SPODOBA

EMPTIO AD GUSTUM

NABYCIE RZECZY, JEŻELI SIĘ SPODOBA, TO JĄ KUPUJĘ

POST QUEM

MAJĄTEK NABYTY PO ZAWARCIU MAŁŻEŃSTWA, MAJĄTEK WSPÓLNY

PROROGATIO FORI

WYBIERANIE SĄDU, KTÓRY JEST NIEWŁAŚCIWY, ALE STRONY UWAŻAJĄ GO ZA WŁAŚCIWY

PROROGATIO IURISDICTIONIS

PRZEDŁUŻENIE JURYSDYCKJI

PROROGATIO DIEI

PRZEDŁUŻENIE TERMINU

EXCEPTIONES PEREMPTORIAE

ZARZUTY NIWECZĄCE, NP. ZARZUT RZECZY ZASĄDZONEJ

EXCEPTIONES DILATORIAE

ZARZUTY ODDALAJĄCE

EXCEPTIONES DECLINATORIAE

SĄD JEST NIEWŁAŚCIWY, ALE ZARZUT NIE ZOSTAŁ WNIESIONY PRZED WSZCZĘCIEM PROCESU, ZARZUT MOŻNA WNIEŚĆ PRZED A NIE PO

REPLICATIO

REPLIKA POZWANEGO

DUPLICATIO

ODPOWIEDŹ NA REPLIKACJĘ

ONUS PROFERENDI

CIĘŻAR DOSTARCZENIA DOWODU

SUM UNUS

JESTEM JEDEN

SUM TRINUS

JESTEM TRZECH

SUM PRINCIPIUM MUNDI ET FINIS EUM

JESTEM POCZĄTKIEM I KOŃCEM ŚWIATA

NON SUM DEUS

NIE JESTEM BOGIEM

EI INCUMBIT PROBATIO QUI DICIT NON QUI NEGAT

DO TEGO NALEŻY DOWODZENIE, KTO TWIERDZI, A NIE DO TEGO, KTO NEGUJE. CIĘŻAR DOWODU SPOCZYWA NA TYM, KTO TWIERDZI

NEBIS IN IDEM

DRUGI RAZ NIE MOŻNA WNIEŚĆ TEJ SAMEJ SPRAWY, NIE MOŻNA DWA RAZY KARAĆ ZA TO SAMO

SENTENTIA FACIT IUS INTER PARTES

WYROK WYDANY JEST OBOWIĄZUJĄCY MIĘDZY STRONAMI, NIE WIĄŻE OSÓB TRZECICH

REFORMATIO IN PEIUS

ZAKAZ ZMIANY WYROKU NA GORSZY. JEŻELI KTOŚ WNOSI APELACJĘ OD WYROKU NIE MOŻE BYĆ PO NIEJ SUROWIEJ UKARANY NIŻ WCZEŚNIEJ

DEMINIMISNO NON CURAT PRAETOR

DROBNYMI SPRAWAMI NIE ZAJMUJE SIĘ SĄD

ERROR IN PROCEDENDO

BŁĄD W KWESTIACH FORMALNYCH, NP. BRAK PODPISU, DATY

ERROR IN IUDICANDO

BŁĄD W PODSTAWIE PRAWNEJ, NP. POWOŁANIE SIĘ NA NIEODPOWIEDNI PRZEPIS USTAWY ITP.

IUDEX SUSPECTUS

SĘDZIA PODEJRZANY NP. O STRONNICZOŚĆ

IUDEX INHABILIS

SĘDZIA WYŁĄCZONY Z PROCESU Z MOCY PRAWA

ABSOLUTIO AB INSTANTIA

UWOLNIENIE POZWANEGO OD OBOWIĄZKU TOCZENIA SPRAWY, JEŚLI POWÓD NIE STAWI SIĘ NA SPRAWIE

PROFESSIO IURIS

WYZNANIE PRAWA, STWIERDZENIE WEDŁUG JAKIEGO PRAWA KTOŚ ŻYJE JAKIM PRAWEM SIĘ POSŁUGUJE. GDY OBOWIĄZYWAŁA ZASADA PERSONALNOŚCI PRAWA

AD LITIS ORDINATIONEM

CO DOTYCZY PRZEBIEGU PROCESU

AD LITIS DECIDENDAM

CO DOTYCZY ROZSTRZYGNIĘCIA SPORU

PERSONA NON GRATA

OSOBA NIEPOŻĄDANA, NP. AMBASADOR, KTÓRY JEST SZPIEGIEM

COMITAS GENTIUM

UPRZEJMOŚĆ NARODÓW, NP. JEŻELI AMBASADOR WYJEŻDŻA, TO SPRAWY PROWADZI INNY AMBASADOR

ULTIMUM REFUGIUM

OSTATECZNA UCIECZKA, JEŻELI NIE WIADOMO JAKIE PRAWO ZASTOSOWAĆ A SPRAWA DOTYCZY NP. POLAKÓW, STOSUJE SIĘ PRAWO POLSKIE

PACTA SUNT SERVANDA

UMÓW NALEŻY DOTRZYMYWAĆ

TABULA RASA

CZYSTA KARTA

DISMEMBRATIO

ROZBIÓR, NP. RP

DELICTUM IURIS GENTIUM

PRZESTĘPSTWO PRAWA NARODÓW, NP. ZBRODNIA PRZECIW LUDZKOŚCI

DE RETROEMENDO

UMOWA O ODKUPIENIU

NEGOTIORUM GESTIO

PROWADZENIE CUDZYCH SPRAW BEZ ZLECENIA

DEPOSITUM

DEPOZYT

DEPOSITUM IRREGULARE

PRZEDMIOTEM DEPOZYTU SĄ RZECZY OZNACZONE GATUNKOWO, DEPOZYT NIEPRAWIDŁOWY

DEPOSITUM MISERABILE

DEPOZYT KONIECZNY, WTEDY KIEDY DAJĄCY W DEPOZYT NIE MA MOŻLIWOŚCI WYBORU DEPOZYTARIUSZA

CONTRACTUS MOHATRE

PRZEDMIOTEM POŻYCZKI SĄ RZECZY OZNACZONE INDYWIDUALNIE

CONTRACTUS MUTUM

PRZEDMIOTEM POŻYCZKI SĄ RZECZY OZNACZONE GATUNKOWO

TEMPUS DELIBERANDI

CZAS DO NAMYSŁU

AFFECTIO MARITALIS

ZGODA MUSI TRWAĆ PRZEZ CAŁE MAŁŻEŃSTWO

AFFECTIO SOCIETATIS

WOLA TRWANIA W SPÓŁCE

ANIMUS

DUCH, WOLA

IURISDICTIO

JURYSDYKCJA

IURISDICTIO VOLUNTARIA

DOBROWOLNE PODDANIE SIĘ POD JURYSDYKCJĘ (POD JAKIŚ SĄD)

LEX FORI

USTAWA, KTÓRA OBOWIĄZUJE W MIEJSCU, W KTÓRYM URZĘDUJE SĄD

LEX FORI PROCESSUALIS

PRAWO OBOWIĄZUJĄCE W MIEJSCU POŁOŻENIA SĄDU

IUDICUM

SĄD

IUDEX

sędzia

IUDICIUM ACTUS TRIUM PERSONARUM

sąd - działanie trzech osób

AUDIATUR ET ALTERA PARS

niech będzie wysłuchana i druga strona

DOMINI LITIS

właściciele sporu, od nich zależała decyzja, np. zgoda

NEMO IUDEX SINE ACTORE

– nie ma sędziego bez powoda

VIGILANTIBUS IURA SCRIPTA SUNT

dla czuwających pisane są prawa

NE EAT IUDEX ULTRA PETITA PARTIUM

sędzia nie może wyjść poza żądanie stron, musi wydać wyrok w granicach powództwa

ANTE LITEM NATAM

przed powstaniem sporu

POST LITEM NATAM

po powstaniu sporu

PERPETUATIO FORI

– utrwalenie właściwości sądowej, nawet wtedy, gdy sąd stał się niewłaściwy (uwiecznienie jurysdykcji). Jeśli sąd rejonowy rozpoczął sprawę sądową, to może ją zakończyć mimo tego, że sprawa przeszła do innego sądu

ACTOR SEQUITUR FORUM REI

– powód wnosi powództwo np. do sądu zamieszkania pozwanego (powód wnosi powództwo tam gdzie jest sąd pozwanego)

QUI REM IN IUDICIUM DUCIT

ten, kto wniósł sprawę do sądu

CONTRA QUEM RES INIUDICIUM DEDUCITUR

przeciwko komu sprawa została wniesiona do sądu

LEGITIMATIO AD CAUSAM

legitymowanie dla jednej sprawy

LEGITIMATIO AD PROCESSUM

- legitymowanie dla całego procesu

RES IUDICATA PRO VERITATE HABETUR

rzecz osądzoną uważa się za prawdziwą (wyrok sądowy jest rzeczywistym stanem prawnym)

RES INTER ALIOS GESTA

rzecz dokonana między osobami innymi, przez osoby trzecie

AD QUEM

odrębność majątkowa małżeństwa, majątek nabyty przed zawarciem małżeństwa