Struktura społeczna – najważniejsze pojęcia i definicje

Struktura społeczna

uporządkowany system wzajemnych stosunków społecznych zachodzących między naturalnie różniącymi się między sobą grupami społecznymi i jednostkami

Podstawowe różnice społeczne

wiek, stan cywilny, wykształcenie, stan majątkowy, miejsce zamieszkania, role społeczne

Poziomy struktury społecznej

makrostruktura (relacje między dużymi grupami społecznymi); mikrostruktura (relacje między małymi grupami lub w ich obrębie)

Teorie podziałów społecznych (autorzy)

Karol Marks; Max Weber; Kingsley Davies i Vilbert E. Moore

Podziały społeczne wg Marksa

społeczeństwo podzielone jest na dwie zwalczające się do zaniku klasy - burżuazja/kapitaliści (właściciele środków produkcji) i proletriat/robotnicy/chłopi (ich praca generuje zysk dla burżuazji)

Podziały społeczne wg Webera

ludzie różnią się dostępnością dóbr i rywalizują ze sobą na płaszczyźnie ekonomicznej - wyrównywanie szans na drodze ewolucji

Podziały społeczne wg Daviesa i Moore'a

społeczeństwo podzielone jest na naturalne i istniejące od zawsze klasy, które się nie zwlaczają ponieważ każda z nich jest niezbędna dla prawidłowego funkcjonowania społeczeństwa; podział związany jest z takimi wartościami jak prestiż, władza, uznanie społeczne

Współczesny podział

nie klasy, a warstwy: niższa, średnia, wyższa (każda z nich podzielona jest jeszcze raz na niższą średnią i wyższą)

Warstwa społeczna

grupa ludzi, których charakteryzuje podobna pozycja społeczna, wynikają ze statusu marterialnego, poziomu wykształcenia i stylu życia; może być także rozumiana jako część klasy społecznej

Klasa społeczna

zbiorowość społeczna o trwałym charakterze, charakteryzująca się równym dostępem do dóbr materialnych, władzy i wiedzy

Podział klas społecznych (rodzaje)

klasy własności, zawowdowo dochodowe i inne; klasa wyższa, średnia i niższa; klasa rządzących i rządzonych

Status społeczny

subiektywne postrzeganie pozycji danej jednostki lub grupy w społeczeństwie

Elementy oceny statusu jednostki

poziom dochodów, wykształcenie i kwalifikacje, możliwości wpływu na otoczenie, dostęp do władzy i dóbr materialnych

Ruchliwość społeczna

zmiana przynależności jednostki do grupy społecznej; zmiana położenia grupy społęcznej w obrębie społeczeństwa; zmiana pozycji w danej zbiorowości bez zmiany samej zbiorowości, bądź zmiana zbiorowości i zajęcie miejsca w nowej zbiorowości

Rodzaje ruchliwości społecznej

pionowa (wertykalna); pozioma (horyzontalna); wewnątrzpokoleniowa; międzypokoleniowa

Ruchliwość pionowa

przechodzenie z warstwy niższej do wyższej (awans społeczny), lub na odwrót (degradacja społeczna)

Ruchliwość pozioma

przeniesienie się z jednej grupy do drugiej w obrębie tej samej warstwy społecznej bez zmiany pozycji społecznej

Ruchliwość wewnątrzpokoleniowa

zmiana miejsca jednostki w strukturze społecznej (np. zmiana wykształcenia)

Ruchliwość międzypokoleniowa

ocena pozycji jednostki w stosunku do pozycji jej przodków (jeżeli jednostka zajmuje w społeczeństwie inną pozycjęniż jej rodzice to zachodzi ruchliwość międzypokoleniowa)

Przyczyny ruchliwości społecznej

chęć poprawy sytuacji materialnej, zdobycia prestiżu społecznego, dostępu do pożądanych dóbr materialnych, zdobycia i sprawowania władzy

Społeczeństwo otwarte

społeczeństwa, w których ruchliwość społeczna jest silna i zauważalna