różne z władania xd

plena in re potestas

własność, pełne korzystanie z rzeczy

iura in re aliena

prawa na rzeczy cudzej

prawa na rzeczy cudzej

służebności gruntowe i osobiste, zastaw, emfiteuza i superficies

służebności dzielą się na

gruntowe i osobiste

służebności gruntowe stanowiły

obciążenie jednego gruntu na rzecz drugiego

służebności gruntów

miejskich i wiejskich

służebności gruntów wiejskich musiały

przyczyniać się do polepszenia uprawy

do służebności gruntów wiejskich Rzymianie zaliczali

iter, actus, via, aquae ductus, aquae haustus, pecoris ad aquam adpulsus, ius pascendi, calcis coquendae, herenae fodiendae

iter

prawo przechodzenia pieszo lub konno przez cudzy grunt (bez możliwości przepędzenia bydła i przejazdu wozem)

actus

prawo przepędzania zwierząt pociągowych i przejazdu wozem

via

prawo przechodzenia, przepędzania bydła, przejazdu (i iter i actus)

aquae ductus

prawo doprowadzania wody przez cudzy grunt

aquae haustus

służebność czerpania wody

pecoris ad aquam adpulsus

dopuszczenie bydła do wody

ius pascendi

prawo wypasania

calcis coquendae

prawo wypalania wapna

harenae fodiendae

prawo kopania piasku

służebności gruntów miejskich

prawo oparcia własnego budynku o ścianę sąsiada, prawo wpuszczenia belki w budynek sąsiada, prawo ścieków i okapu czyli prawo kierowania wody na grunt sąsiada, prawo ograniczania wysokości budynku, tak by ten nie zasłaniał światła sąsiadowi

służebności osobiste

usis, ususfructus, habitatio, operae servorum et animalium

ususfructus

użytkowanie, czyli używanie cudzej rzeczy z prawem pobierania z niej wszystkich pożytków

przedmiotem ususfructus były

rzeczy niezużywalne, nieruchomości, niewolnicy, potem mogły też zużywalne

ususfructus było prawem

przysługujacym określonej osobie, nie było ani dziedziczne ani zbywalne

w celu zagwarantowania zwrotu rzeczy w nienaruszonym stanie usufruktuariusz zawierał

stypulację gwarancyjną

usus

używanie, uprawnienie czysto osobiste, do korzystania z cudzej rzeczy z prawem pobierania pożytków tylko na własne, codzienne potrzeby

usuariusz (korzystający z usus)

nie mógł ani przenieść swego uprawnienia na inną osobę ani nawet odstąpić wykonywania go (np. oddać w najem)

habitatio

prawo mieszkania w cudzym budynku

operae servorum et animalium

prawo korzystania z pracy cudzego niewolnika czy zwierzęcia

w prawie przedklasycznym i klasycznym do przeniesienia tego wyodrębnionego uprawnienia na nabywce używano

in iure cessio (dla ustanowienia slużebności gruntów wiejskich również mancipatio)

służebności można było ustanowić w testamencie

w drodze legatu windykacyjnego

służebność gasła przez

zniszczenie rzeczy obciążonej, zbieg z prawem własności, zrzeczenie się a także poprzez niewykonywanie w ciągu odpowiednio długiego okresu

wszystkie służebności podlegały ochronie za pomocą

skargi in rem, skutecznej wobec każdego (erga omnes), zwanej vindicato servitutis lub actio confessoria

skarga vindicato servitutis albo actio confessoria

była kierowana przez mającego służebność najczęściej przeciw właścicielowi, który uniemożliwiał wykonywanie służebności

zasady minimalizujące ograniczenia właściciela w służebności

z podręcznika się naucz

zastaw

realne (rzeczowe) zabezpieczenie wierzytelności

zastawy

fiducja, zastaw ręczny, zastaw umowny (hipoteka)

fiducja

początkowo wierzyciel miał jedynie moralny obowiązek przewłaszczenia rzeczy po wypełnieniu świadczenia

by stworzyć prawny obowiązek zwrotu rzeczy do aktu mancypacji (lub in iure cessio)

zaczęto dołączać nieformalen porozumienie czyli pactum fiduciae

na mocy pactum fiduciae

zastawnik był już zobowiązany po wypełnieniu przez dłużnika świadczenia, do remancypacji rzeczy

w końcu republiki powstało

cywilne powództwo infamujące actio fiduciae directa o odzyskanie zastawionej rzeczy lub pokrycie powstaje szkody wynikłej z powodu jej utraty

fiducja zanikła

w okresie poklasycznym

w okresie wczesnej republiki wykształcił się

zastaw ręczny

zastaw ręczny

pignus

zastaw ręczny powstawał

na skutek zawarcia kontraktu realnego, w którym zastawca przenosił na zastawnika jedynie detencję (possessio naturalis) zastawianej rzeczy, zatrzymując prawo własności

zastaw ręczny

był niewygodną formą zastawu tak dla wierzyciela jak i dla dłużnika

zastaw umowny

hipoteka

hipoteka pierwotnie miała zastosowanie

jedynie przy stosunkach dzierżawnych,

pignus conventum

później hypotheca, stosowane przy zabezpieczeniu innych stosunków obligacyjnych nie tylko dzierżawie

zastaw był prawem

na rzeczy cudzej dłużnika lub osoby trzeciej) i prawem akcesoryjnym (dodatkowym, nie mógł istnieć bez wierzytelności, którą zabezpieczał)

zastaw mógł ustanowić sędzia w celach

egzekucyjnych

zastaw gasł w chwili

wygaśnięcia zobowiązania, którego wykonanie zabezpieczał, lub gdy wierzyciel zrealizował prawo zastawu (np. przez sprzedaż, zrzekł się swego prawa gdy nabył na własność zastawioną rzecz lub rzecz uległa zniszczeniu)

pignus gordianum

prawo wierzyciela do zatrzymania przedmiotu zastawu, nawet po zapłaceniu zabezpieczonego nim długu, jeśli wierzyciel miał wobec tego samego dłużnika inną, niezrealizowaną jeszcze wierzytelność

przedmiotem zastawu mogły być

poszczególne rzeczy materialne zarówno ruchomości jak i nieruchomości

hipoteka generalna

zastaw na całym majątku dłużnika (pojawił się w okresie cesarstwa) i na rzeczach niematerialnych

podzastaw

zastaw na prawie zastawu

zastawnik mając possessio naturalis wyjątkowo chronioną interdyktami mógł

posiadaną rzecz oddać w podzastaw, ale nie mógł jej używać

w przypadku używania zastawnik popełniał

fructum usus, kradzież używania

użytkowanie oraz pobieranie pożytków było dopuszczalne jedynie

w drodze dodatkowej umowy z zastawcą

w razie nie spełnienia przez dłużnika świadczenia w terminie wierzyciel mógł

zaspokoić swoją wierzytelność z zastawionej rzeczy

lex commissoria

klauzula przepadku, w razie zwłoki dłużnika, na wierzyciela przechodzi własność zastawionej rzeczy

klauzula przepadku została

zabroniona przez Konstantyna Wielkiego w 326 r.

we wczesnej republice strony zawierały

umowę o sprzedaży rzeczy (później zaczęto uważać, że w przypadku braku takiej umowy dalej ma prawo sprzedania jej)

actio serviana

skuteczna erga omnes, mógł z nią występować wydzierżawiający z żądaniem wydania mu zastawionego inwentarza

actio serviana utilis

na wzór skargi actio serviana zaczęto jej używać w innych przypadkdach zastawu umownego (poza dzierżawą)

w przypadku istnienia kilku zastawów na tej samej rzeczy ustanowionych jednocześnie

początkowo lepsza była pozycja tego zastawnika który miał rzecz, potem różnie zaczęto na to patrzeć

w przypadku ustanowienia kilku zastawów w różnym czasie obowiązywała

zasada pierwszeństwa, kto pierwszy w czasie ten lepszy w prawie

superficies

wybudowanie na cudzym gruncie budynku, który stawał się własnością właściciela gruntu i pierwotnie tylko on miał prawo, w przypadku zajęcia budynku lub mieszkania przez osobę trzecią do wytaczania skarg rzeczowych np. rei vindicatio

superficjariusz

wznoszący budynek, miał prawo dowolnie. z niego korzystać, podnajmować mieszkanie, przekazywać swe uprawnienia za życia i na wypadek śmierci

superficjariusz, czyli wnoszący budynek

płacił coroczny czynsz

superficjariusz korzystał

z ochrony pretorskiej, z interdyktu de superficiebus skutecznego erga omnes

w prawie justyniańskim superficjusz uzyskał oprócz interdyktu

skargę in rem, i od tej chwili superficies stała się w pełni ukształtowanym prawem na rzeczy cudzej

superficies od prawa justyniańskiego

w pełni ukształtowane prawo na rzeczy cudzej, dziedziczne i zbywalne prawo do odpłatnego korzystania z budynki wzniesionego na cudzym gruncie

wieczysta dzierżawa

trwała dopóty, dopóki dzierżawca i jego spadkobiercy płacili ustalony czynsz, zwany vectigal

czynsz

vectigal

emfiteuza

długoterminowa dzierżawa zobowiązująca do uprawy ziemi (najpierw grunty publiczne potem też prywatne)

juryści wahali się czy emfiteuza to jest kontrakt

kupna sprzedaży czy najmu, jednak cesarz Zenon w 480 roku rozstrzygnął, że to nowe odrębne prawo na rzeczy cudzej

prawo emfiteuzy było

dziedziczne i zbywalne

Emfiteuta gdy chciał zbyć grunt musiał

zawiadomić najpierw właściciela, który mógł skorzystać z prawa pierwokupu (jeśli nie to dostawał 2% ceny)

emfeteuta grunt mógł eksploatować

dowolnie, nawet zmieniając jego przeznaczenie, byleby nie pogorszał rzeczy

emfeteuta mógł uprawnienie wykonywać

bezpośrednio lub pośrednio

emfiteucie przysługiwały środki ochrony

analogiczne do środków którymi dysponował właściciel (actiones utiles), mógł się posługiwać interdyktami posesoryjnymi

właściciel miał prawo odwołać emfiteuze w przypadku:

1. niepłacenia czynszu (przeważnie 3 lata) 2. pogarszania gruntu 3. niezawiadomienia o sprzedaży

w okresie prawa klasycznego nie odróżniano emfiteuzy od

własności