REEEEEEEEE

Charakterystyka wybranych elementów strefy sacrum

wszechobecność sakrum, politeizm, animizm, rozbudowane mitologie, hierarchizacja, kalendarz rytualny, cykl agralny i Pachamama, ofiara i samoofiara, halucynogeny (kap.), kult władcy/państwa

sacerdotes (okres prekolumbijski)

kapłani. Przewodnicy kultu, kontaktowali się z bóstwami/wyrocznią, ofiary i samoofiary, obserwowali i przewidywali zjawiska, przekazywanie tradycji

koncepcja dualizmu (okres prekolumbijski)

zakłada istnienie dwóch odmiennych i niezależnych bytów lub rzeczywistości. Po wojnie oczekiwano czasu pokoju. Pierwiastek męski + żeński = życie. Składam ofiarę (zawsze 2) = oczekuję odpowiedzi. Lud nie może funkcjonować bez elit

Huacas (okres prekolumbijski)

Guaca – nie tylko miejsce i sanktuarium, lecz także zmarli przodkowie (np. mumia przodka), obiekt kultu, cos wyjątkowego, o znaczeniu sakralnym. Moc przodków. Trzeba się było opiekować i karmić, aby była okazana wzajemność

Intecjonalna mumifikacja (okres prekolumbijski)

Od okresu pre-ceramicznego po czasy konkwisty i wczesnej kolonizacji (ok. 5000 p.n.e. – XVI. wiek)

Kultura CHINCHORRO (okres prekolumbijski)

• stanowiska społeczności rybackich wzdłuż wybrzeża Pacyfiku, pierwsi którzy mumifikowali (rozkładali ciało itd)

Fardos funerarios (okres prekolumbijski)

odnoszą się do zwiniętych lub opakowanych ciał zmarłych w tkaniny lub inne materiały, tworząc rodzaj opakowania pogrzebowego.

Mallquis (okres prekolumbijski)

mumie zapewniające dobrobyt wspólnocie, odstraszające kataklizmy, symbole trwania

Pacarinas (okres prekolumbijski)

miejsca, skąd wyszła pierwsza para przodków, założyciele rodu (wg wierzeń)

Chullpas (okres prekolumbijski)

Kamienne grobowce w regionie Sierra. Służą do kontaktu ze zmarłymi, przynoszenia napojów i pokarmu. Zawierają mumie. Umiejscowione w surowych, suchych warunkach.

Felipe Guaman Poma de Ayala

Kronikarz z XVII wieku. Opisuje kult przodków w czterech prowincjach Inków. (Chinchasuyu: Uroczystości z wyciąganiem ciał, uczestnictwo zmarłych. Antisuyu: Rytuały spożywania ciał, chowanie resztek z przedmiotami.)

Ofiary przynoszone dla zmarłych

Zwierzęta, płody ziemi, liście koki, złoto, srebro, tkaniny, muszle, owoce lecznicze, pióra ptaków, naczynia, chicha (piwo kukurydziane). Ilość i jakość zależna od statusu zmarłego.

Spondylus

Zapowiedź pory deszczowej, suszy. Cenna ofiara rytualna, związana z kultem wody, używany jako biżuteria. Specjalni nurkowie. "Czerwone złoto", toksyczny w określonym okresie. Wykorzystywany w rytuałach transu.

Co chciano osiągnąć przez ofiarę i samoofiarę? (Mezoameryka)

Kontakt z nadprzyrodzonymi/przodkami, instrumentalizm doczesny i eschatologiczny, kontrola społeczna poprzez składanie ofiar, ofiara z krwi ="spłata długu" wobec bogów, ofiara z życia ludzkiego= porządek wszechświata (dług życia)

Strefa sacrum Mezoameryki - czym się charakteryzuje?

Walki między prowincjami o zasoby, towary, prestiż. Uznawane za kulturę pokojową(ceramika, pismo), później odkrycie śladów konfliktów w sztuce, np. murale z torturowanymi jeńcami. Konflikty zrytualizowane, elitarne. Ograniczone do wąskiej grupy wojowników

glif chuk (Majowie)

pojmać (jeńca) – główny cel konfrontacji. Pojmowano jeńców, aby złożyć ich w ofierze i przywrócić równowagę.

Formy synkretyzmu (Katolicyzm latynoamerykański)

- Synkretyzm zintegrowany (chrystopoganizm) - Synkretyzm równoległy/paralelny (dwuwiara) – funkcjonowanie w 2 rzeczywistościach, które się uzupełniają, ale się nie łączą

Katolicyzm latynoamerykański równoległy: zmiana formy z zachowaniem wartości. Przykład

Zastępowanie dawnych miejsc kultu („zawłaszczenie świętej przestrzeni”). Pojawiają się klasztory, kościoły (zmiana formy). Miejsca kultu, które zastąpiły miejsca dawnych obrzędów, budowane na tych samych fundamentach, dekoracjach, murach.

Katolicyzm latynoamerykański równoległy: zachowanie formy ale z nową treścią lub elementami. Przykład

Zastępowanie wizerunku bóstwa lokalnego wizerunkiem świętego katolickiego (kult Virgen Maria, kult Jezusa).Święci katoliccy przejęli funkcje bóstw z panteonu prekolumbijskiego Fiesty na cześć patronów, pielgrzymki

Przykłady kultu świętych w synkretyźmie latynoamerykańskim

Virgen de Guadelupe, Jezus, Święty Jakub (patron konkwisty), San Luis Potosi. Używano malarstwa, ważnych dla nich symboli

Fiesta patronal (katolicyzm latynoamerykański)

Symbol religijności ludowej. Święto/uroczystość, biesiada, festyn, zabawa. Funkcje: religijna, integracyjna, społeczno-ekonomiczna (w wymiarze lokalnym). Cargo – obowiązek organizowania fiesty, traktowane bardzo poważnie.

Synkretyzmy religijne obszaru Karaibów - charakterystyka

Chrz: Niewolnicy chrzczeni przed wysyłką na statek. Chrześcijanie z Kongo w Afryce. Karaibowie, urodzeni na miejscu, podlegają ewangelizacji. Nie przejmowano się nauką religii do XIX w. Am: pozostałości od Indian. Afr: synkretyzm

Kulty afrokaraibskie - charakterystyka

Brak instytucjonalizacji, hierarchii, dokumentacji, monoteizm i politeizm (loas, orishas), animizm, kult przodków, ceremonie ze śpiewem i tańcem (trasn-ekstaza), warunki plantacyjne, katolicyzm = magia

Kuba - charakterystyka religijności

Rzymski katolicyzm jedyną oficjalną religią. Kolonia, która najdłużej pozostała w rękach hiszpańskich. Słaba pozycja Kościoła, obecny tylko w największych ośrodkach miejskich (misjonarze), prawie nieobecny na prowincji. Formalna ewangelizacja niewolników.

Cabildos de naciones (Kuba)

Bractwa (15 grup etnicznych) W obrębie cabildos mieli liderów i św. patronów. Wykorzystanie tradycji afrykańskiej, włączając śpiew i muzykę, by zachęcić niewolników do uczestnictwa. Oni ukrywali pod tym afrykańskie wierzenia i praktyki.

Pogorszenie sytuacji niewolników po boom cukrowym

Nikt już nie interesował się ich ewangelizacją. Ucieczka od bólu i ciężkiej pracy poprzez synkretyczne praktyki sacrum. Poszukiwanie wsparcia w bóstwach, zielarstwo, pomoc u szamanów w chorobach.

SANTERIA – Regla de Osha, kult afrokaraibski

Wykształciła się w wyniku sytuacji na Kubie. Kult Santos, strumień energii. Trzonem plemiona z grupy Joruba(wynik przesiedlania). Istota Najwyższa - Olorun, bóstwa animistyczne, kazdy ma swojego patrona-orishas, brak instytucjalnosci, wsparcie emocjonalne

Santeros/Santeras (Kuba)

Wiedza o rytuałach i orishas, doradztwo, wiara w opiekę i pomoc indywidualnego orishas. Kontaktowanie się z nimi, rozwiązywanie konfliktów i decydowanie o ceremoniach. Biało-ubrani doradcy zajmujący się emocjonalnymi problemami.

Elegua (Kuba)

ten, który zaprasza na ceremonię (otwiera bramę, wpuszczając orishas). Obowiązkowy. Przedstawiany jako duży czarny kamień bez głowy

Katolicyzm kreolski - charakterystyka

Inkwizycja uniemożliwiała synkretyzm. Poszukiwanie protekcji Opatrzności, egzaltacja, ceremonie za duże pieniądze, podkreślenie czystości indoktrynalnej. Dewocja, kultura baroku nasycona religijnością. Kult "świętych kreolskich"–amerykańskich świętych

Kontrasty katolicyzmu w okresie kolonialnym

Kreolski//ludowy, Miejski//prowincji, Hiszpański (władza ściśle związana z kościołem)//portugalski (brazylijski) (nonszalancko, donatarios), Ortodoksyjny//prywatny, wspólnotowy, Synkretyzmy o podłoży natury indiańskiej//wierzeń afrykańskich

Kościół katolicki w AŁ XVIII/XIX wieku - jak wyglądał?

Rozłam i konflikty wynikające z: Dysproporcji finansowych(hierarchowie vs. kler niższej rangi, centrum vs. prowincja), etniczności(Kreole vs. metysi), Konfliktów klasowych(Peninsulares vs. Kreole–Americanos), postaw politycznych(pro vs anty-hiszpańskie)

Evangelicos

Chrześcijaństwo charyzmatyczne. Nie migranci, a ci wyksztalceni w Ameryce

Nowonarodzenie

Idea charakterystyczna dla wyznań protestanckich powstałych na gruncie amerykańskim (XVIII-XIX-XX wiek). Oczekiwano ze coś się wydarzy na przełomie wiekow i trzeba się na to przygotować

"Wielkie Przebudzenia" (Nowonarodzenie)

Nagły i intensywny przypływ emocji religijnych = fenomen zbiorowy. Wewnętrzne, porywające i gorliwe oddanie. Milenializm – przygotowanie na coś wielkiego

Kościół Adwentystów Dnia Siódmego - charakterystyka

W 1863 r. oficjalne założenie Kościoła w USA. Sobota świętem, dogmaty protestanckie (wymień 2). Adwentowe przebudzenie, oczekiwanie na Paruzję. Aktywność charytatywna i edukacyjna(evangelio social). Surowe zasady moralne, dbanie o ciało jako przygotowanie

Zielonoświątkowcy (Pentekostalizm) – ruch - charakterystyka

Tradycja „Przebudzeń” amerykańskich (1906, Azusa Street). Chrzest Duchem Św, Charyzmaty w celu zawładnięcia przez Ducha Św – specjalne umiejętności (uzdrawianie, glosolalia), nieomylność Pisma, Paruzja, obowiazek dzialnosci misyjnej, brak organizacji

Skąd popularność protestantyzmu?

Studiowanie Biblii, pomoc w obszarach kryzysowych, współpraca z odizolowanymi społecznościami, zwalczanie "form pogaństwa". Aktywność w Favelach i środowiskach sub-miejskich.

Jakie potrzeby zaspokaja przynależność do Iglesias evangelicas?

Brak sztywnej hierarchii i struktury instytucjonalnej, egalitaryzm/równość członków, prosty język, nie trzeba płacić, bezpieczeństwo i stabilizacja, szansa na poprawę życia bez wysokiego wyksztalcenia

Konflikty/ problemy protestantyzmu

Przerwanie tradycji i więzi społecznych. Brak jedzenia ze zmarłymi - uznawane za bałwochwalstwo. Aliencja w sub-wspólnocie, pytania o lojalność. Nowa tożsamość, konwersja jako strategia ekonomiczna i społeczna

Santos Populares

święta, oddanie losu w ręce kogoś, kult świętych,

Co robili sacerdotes?

prowadzili obrzędy, mieli przywileje, kontrola ludzi i ofiar, układanie kalendarza, komunikacja z bóstwem i przekazywanie, obserwacja np. katastrofa el nino

patronato regio

1508 – bulla Juliusza II – prawo patronato regio rozszerzone na teren Nowego Świata - korona hiszpańska sprawowała pieczę nad chrystianizacją, działalność misyjną, wybieraniem biskupów itp

Monopol Kościoła katolickiego w koloniach, XVI – XVIII wiek

Katolicyzm w Ameryce Łacińskiej tożsamy z hiszpańską dominacją, kontrolą zakonów nad edukacją, opieką społeczną i szpitalami. Przynależność do bractw i narzucanie kalendarza liturgicznego ujawniały tożsamość z głównym społeczeństwem.

Czynniki współczesnego zróżnicowania religijnego:

Niepodległość (zlikwidowanie patronatio regio), rozdział kościoła od państwa, liczne migracje wewn i zewn, demokratyzacja wiary, eklektyzm (przenikanie wierzeń)

Protestantyzm współcześnie

brak kultu świętych, nabożeństwo oparte na czytaniu i pisaniu, tylko komunia i chrzest jako sakramenty, pastorzy mogą mieć rodziny, brak uznania zwierzchnictwa papieża.

Martin Luter 1517r.

postulat odnowy chrześcijaństwa i Kościoła – reformacja o przede wszystkich likwidacja odpustów o występował przeciwko korupcji, spieniężaniu wiary o odrzucił ingerencję Chrystusa w zbawienie człowieka o zapoczątkował powstawanie nowych odłamów religii

Cechy protestantyzmu

Brak uznania papieża, redukcja sakramentów. Eliminacja kultu świętych, Maryi, pielgrzymek, relikwii, odpustów. Pastorzy mogą być żonaci, prowadzą normalne życie. Liturgia w językach etnicznych, nie po łacinie. Wiara>instytucja, Bóg>osoby pośrednie

Fale protestantyzmu w AŁ

XIXw migracje z USA to początek wpływu na AŁ. Faith missions z USA w XIX/XXw,łączyły nawracanie z edukacją i służbą zdrowia. Koniec XXw to lokalne inicjatywy, wzrost ruchów neo-religijnych.Łatwo zakładać nowe wyznania, wystarczy zgłoszenie do urzędu.

Menonici (protestantyzm)

odłam anabaptystów, protestantyzm ortodoksyjny, pierwszy. Menno Simmons, bez celów misjonarnych, solus christus i scriptura