prawo osobówkowe

Zdolność prawna

Możliwość zajęcia w stosunkach prawnych stanowiska podmiotu prawa lub obowiązku

nasciturus

dziecko poczęte jeszcze nieurodzone

mający się urodzić uważany jest za już urodzonego ilekroć chodzi o jego korzyści

Nasciturus pro iam nato habetur, quotiens de commodis eius agitur

curator ventris

osoba ubezpieczająca prawa nienarodzonego dziecka

status libertas

określał pozycje człowieka ze względu na wolność

status civitatis

określał pozycję człowieka ze względu na obywatelstwo

status familiae

pozycja osoby w rodzinie

summa divisio

zasadniczy podział

liberi

ludzie wolni

servi

niewolnicy

ingenui

wolnourodzeni

liberti

wyzwoleńcy

ius suffragii

prawo uczestniczenia i głosowania w zgromadzeniach ludowych

ius honorum

bierne prawo wyborcze do wszystkich urzędów magistraturalnych

ius conubii

prawo zawierania ważnie rzymskiego małżeństwa

ius commercii

prawo uczestniczenia i dokonywania czynności prawa cywilnego w obrocie prawnomajątkowym

testamenti factio (activa)

prawo sporządzenia ważnego testamentu

testamenti factio (pasiva)

prawo dziedziczenia z rzymskiego testametnu

capitis deminutio

utrata jednego ze "status"

capitis deminutio maxima

utrata wolności (np. popadnięcie w niewolę)

capitis deminutio media

utrata rzymskiego obywatelstwa

capitis deminutio minima

utrata lub zmiana przynależności do danej rodziny agnatycznej (np. przez emancypację czy adopcję)

ius postliminii

Odzyskanie przez osobę, która powróciła z niewoli wszystkich jej praw, znajdujących się w czasie niewoli w zawieszeniu. Nie dotyczyło to spraw opartych na stanie faktycznym, a więc małżeństwa i posiadania.

fictio legis Corneliae

Fikcja przyjmowana w razie śmierci obywatela rzymskiego w niewoli, że zmarł on w chwili wzięcia do niewoli jako człowiek wolny, wobec czego jego spadkobiercy zachowywali prawo do spadku

favor libertatis

normy prawne w duchu korzystnym dla nabycia wolności

servi poenae

ludzie skazani na śmierć lub pracę w kopalniach. Tzw. niewolnicy przez karę

niewolnik nie ma żadnej osobowości prawnej

Servile caput nullum ius habet

powództwa o charakterze dodatkowym

actiones adiecticiae qualitatis

peculium

Część majątku przydzielana przez właściciela niewolnikowi do administracji i użytkowania w jego interesie

skarga noxalna

skarga wniesiona przeciwko niewolnikowi, odpowiadał za nią właściciel tego niewolnika, który włada nim w chwili wydawania skargi, nawet jeśli przestępstwo popełnil niewolnik pod innym właścicielem

contubernium

związek niewolnika z inną osobą stanu niewolniczego (lub wolną), pozbawiony znaczenia prawnego.

lex petronia

zabraniała panom wysyłania niewolników do walki z dzikimi zwierzętami w cyrku bez zgody magistratury

manumissio

wyzwolenie niewolnika przez właściciela

res nullius

rzecz niczyja

manumissio vindicta

sposób wyzwolenia niewolnika w drodze postępowania przed pretorem lub konsulem

adsertor libertatis

obecny przy uwalnianiu niewolnika sposobem manumisso vindicta. Dotykał niewolnika laską- vindicta

Manumissio censu

Sposób wyzwolenia niewolnika przez zgłoszenie go przez jego pana do spisu cenzorskiego jako obywatela rzymskiego

manumissio testamento directa

wyzwolenie testamentowe bezpośrednie, pan w testamencie wyrażał wolę uwolnienia niewolnika. Uwolnienie miało miejsce z chwilą wejście w życie testamentu.

manumissio testamento fideicomissaria

wyzwolenie testamentowe fideikomisaryczne- pan w testamencie zwracał się do spadkobiercy aby ten uwolnił wskazanego niewolnika.

manumissio in ecclesia

wyzwolenie przez pana w kościele przez oświadczenie woli w obecności kleru i wiernych

Lex fufia canina (2r. p.n.e.

ograniczała liczbę niewolników możliwych do wyzwolenia w testamencie

Lex aelia sentia (4 r.

stanowiła o tym, że jeżeli pan nie ma 20 lat może wyzwolić niewolnika tylko za zezwoleniem specjalnej komisji, która badała motywy wyzwolenia

deditici

najniższa kategoria peregrynów

natalium restitutio

Rozporządzenie cesarskie nadające wyzwoleńcowi charakter wolnourodzonego. czego skutkiem bylo wygaśnięcie wszelkich upośledzeń prawnych wyzwoleńca

ius aureorum anulorum

prawo noszenia złotego pierścienia

operae libertorum

prawo patrona do pewnych usług wyzwoleńca, różnego rodzaju prac

iusiurandum liberti

kontrakt między patronem a wyzwoleńcem dotyczący różnych usług które miał on wykonywać dla patrona. Zawiązywany był przy okazji wyzwolenia.

Mancipio dati

Przekazanie członka rodziny przez peter familias innemu innemu peter familias za pomocą czynności prawnej mancypacji w przejściowy stan zależności prywatnoprawnej

addicti

niewypłacalni dłużnicy, którzy ulegli egzekucji osobistej i odpracowują swój dług w prywatnym więzieniu wierzyciela

auctorati

ludzie wolni, którzy dobrowolnie wynajmowali swoje usługi w charakterze gladiatorów

existimatio

umniejszenie czci obywatela w opinii spolecznej

intestabilis

osoba, która odmówila dania świadectwa co do zawaracia lub treści danej czynności prawnej, w wyniku czego nie mógła być świadkie lub korzystać z obecności świadków przy takiej czynności

infamia immediata

infamia bezpośrednia - gdy umniejszenie czci następowalo natychmiast po popełnieniu czynu niewłaściwego

infamia mediata

infamia pośrednia - trafiała na jednostkę dopiero na skutek wyroku sądowego

actiones famosae

powództwa infamujące

Turpitudo

umniejszenie czci, której podlegały pewne zawody uznane za niezaszczytne

municipia

gminy miejskie

homo liber bona fide serviens

człowiek wolny służący w dobrej wierze jako niewolnik

władza ojcowska

partria potestas

sui iuris

osoby nie podlegające żadnej władzy w rodzinie. Miały pełną zdolność majątkową

alieni iuris

osoby podległe władzy w rodzinie

nota cenzorska

negatywna uwaga przy nazwisku obywatela w spisie ludności nadawana przez cenzorów z powodu jego nagannego zachowania

lex iulia de collegiis

ustawa stanowiąca, że żadne stowarzyszenie nie może powstać bez zezwolenia senatu lub cesarza

aerarium populi romani

skarb publiczny

fiskus

skarb państwa rzymskiego znajdujący się w zarządzie cesarza

privilegia fisci

przywileje fiskusa

fundacje

wyodrębnione masy majątkowe, którym przyznawano osobowość prawną

piae causae

ufundowane przez prywatne osoby zakłady dobroczynności, nad którymi władzę sprawował biskup

tres fiacunt collegium

trzech tworzy zgromadzenie, do powstania stowarzyszenia potrzeba było conajmniej 3 członków

syndyk

osoba reprezentująca stowarzyszenie

jeżeli jest się coś dłużnym stowarzyszeniu to nie pojedynczym członkom, a dług stowarzyszenia nie jest długiem pojedynczych członków

si quid universitati debetur, singulis non debetur, nec quod debet universitas, signuli debent

osoba prawna

podmiot niefizyczny wyposażony przez prawo w zdolność prawną niezbędną do realizacji jego celów

zdolność do czynności prawnych

to możliwość składania i przyjmowania oświadczeń woli wywołujących skutek prawny

infantia

stan dzieciństwa

infans

dziecko

impubes infantia maior

niedojrzali

auctoritatis interpositio

upoważnienie, zatwierdzenie przez opiekuna czynności prawnej niedojrzałego, która bezporśrednio pogarszała jego sytuację prawnomajątkową

negotium claudicans

czynność prawna kulejąca- przypadek, w którym niedojrzały nabywał prawo do żądania świadczenia nie będąc zobowiązanym do wzajemnego świadczenia

tutela mulierum

specjalna opieka jakiej podlegały kobiety

curator prodigi

osoba zajmująca się majątkiem marnotrawcy

furiosus

chory umysłowo

lucida intervalla

"jasne przerwy" okresy, w których osobie chorej umyslowo ustępowała choroba i miała ona pełną świadomość. Mogła wtedy ona dokonywać czynności prawnych

oeconomus

przedstawiciel stowarzyszenia

capacitas doli

świadomość odpowiedzialności za dokonywany delikt

zdarzenie prawne

każde zdarzenie faktyczne wywołujące skutek z mocy okreśłonej normy prawnej w postaci zmiany ustania lub powstania stosunku prawnego

zdarzenie sensu stricto

zdarzenie prawne niezależne od woli ludzkiej (np. upływ czasu, śmierć)

działanie

zdarzenie prawne zależne od woli ludzkiej

voluntas

zewnętrzny objaw woli dokonania określonej czynności prawnej

facta concludentia

dorozumienie woli osoby, gdy nie oświadcza ona jej bezpośrednio ale z jej działań można ją wywnioskować

In conventionibus contrahentium voluntatem potius quam verba spectari placuit

w umowach uwzględnia się bardziej wolę stron niż ich słowa

inter vivos

między żyjącymi

falsa causa non nocet

fałszywa pobudka nie szkodzi

negotium mixtum cum donatioe

czynność mieszana z darowizną

czynności zawierane przy użyciu spiżu i wagi

per aes et libram

nexum

archaiczna forma pożyczki

mancipatio sestertio nummo uno

mancypacja w postaci kupna za jednego sesterca

in iure cessio

odstąpienie prawa przed pretorem

cretio

formalne przyjęcie spadku

to co jest na początku wadliwe nie może zostać uzdrowione z upływem czasu

Quod ab initio vitiosum est, non potest tractu temporis convalescere

reservatio mentalis

potajemne zastrzeżenie polegające na zewnętrznym wyrażeniu woli takiej, jakiej w rzeczywistości osoba składająca oświadczenie nie miała

per iocum

nie na serio

lapsus linguae

pomyłka językowa

error in negotio

błąd co do rodzaju czynności prawnej

error in persona

błąd co do tożsamości osoby

error in substantia

błąd co do substancji, materii przedmiotu

error in qualitate

błąd co do jakości przedmiotu

error in corpore

błąd co do tożsamości przedmiotu

error facti

błąd co do stanu faktycznego

ignorantia iuris nocet

nieznajomość prawa szkodzi

error iuris nocet, erro facti non nocet

błąd co do prawa szkodzi, błąd co do faktów nie szkodzi

przymus psychiczny

vis compulsiva

coatus tamen volui

wprawdzie zmuszony ale sam wyraziłem wolę

vis absoluta

przymus fizyczny

contra leges

sprzeczne z prawem

contra bonos more

naruszające dobre obyczaje

składniki czynności prawnej przedmiotowo istotne

essentialia negoti

składniki czynności prawnej przedmiotowo nieistotne

naturalia negoti

składniki czynności prawnej podmiotowo istotne, dodane z woli stron

accidentalia negotii

przepisy prawa bezwględnie obowiązujące

ius cogens

przepisy prawa względnie obowiązujące

ius dispositivum

dies

termin - przyszłe, pewne znaczenie od którego strony uzależniają początek lub koniec skutków określonej czynności prawnej.

condicio

warunek-przyszłe i niepewne zdarzenie, od którego strony uzależniają pełną skuteczność lub zgaśnięcie czynności prawnej

modus

polecenie-polegało na nałożeniu obowiązku wykonania określonych czynności na osobę otrzymującą przysporzenie nieodpłatne

termin początkowy

dies a quo

termin rozwiązujący

dies ad quem

condicio suspensiva

warunek zawieszający- zalezy od jego zaistnienia rozpoczęcie pełnej skuteczności danej czynności prawnej

condicio resolutiva

warunek z którego spełnieniem się skutki prawne czynności ustają

condicio iuris

warunek przepisany przez prawo

pendente condicione

sytuacja prawna przed spełnieniem się warunku

existente condicione

sytuacja prawna po spełnieniu się warunku

actus legitimi

czynności prawne do których nie można dołączyć terminu i warunku

nabycie pierwotne

zachodzi wówczas, gdy nabywane prawo nie pochoddzi od poprzednika

nabycie pochodne

gdy nabywający jako następca prawny nabywa prawo od innej osoby

nikt nie może przenieść na drugiego więcej prawa, niż sam ma

Nemo plus iuris ad alium transferre potest, quam ipse habet

sukcesja uniwersalna

nabycie pod tytułem ogólnym

sukcesja synguralna

nabycie pod tytułem szczegółowym

nabycie translatywne

jeśli od poprzednika na następcę przechodziło to samo prawo i w tym samym zakresie

nabycie konstytutywne

gdy nabywca uzyskiwał prawo do tej chwili nieistniejące, albo następca nabywał od poprzednika nowe prawo stanowiące część (obszerniejszego co do zakresu) prawa poprzednika

nuntius

posłaniec, pośrednik w objawianiu czyjejś woli

czynności rozporządzające

takie, które powodują bezpośrednie przeniesienie, obciążenie lub lub zniesienie prawa majątkowego osoby dokonującej tej czynności (np. przeniesienie własności, ustanowienie zastawu, porzucenie rzeczy, zwolnienie z długu)

czynności zobowiązujące

gdy osoba dokonująca czynności zobowiązuje się względem innej do świadczenia, w wyniku czego powstaje między nimi stosunek obligacyjny.

czynności przysparzające

takie, których dokonanie ma na celu przysporzenie korzyści majątkowych drugiej osobie

nieważność bezwzględna

czynność prawna nieważna od początku jej dokonania, nie wywoływała żadnych skutków prawn\ych

nieważność względna, wzruszalność

ważna od początku, ale możliwa do unieważnienia przez osobę upowżnianioną

konwersja

utrzymanie czynności prawnej poprzez nadanie jej innych skutków niż zamierzone

konwalidacja

przyznanie nieważnej czynności prawnej pewnych skutków