Nowożytność III: Zemsta Habsburgów

przyczyny kryzysu monarchii stanowej w XVw.

upadek znaczenia rycerstwa, oslabienie pozycji kościoła, centralizacja państw, zmniejszenie uprawnień administracji lokalnej-efektem zmiana na Monarchie absolutne

Karol V

wnuk Maksymiliana I, walczył z reforamcją-przez to długi, dążył do monarchii uniwersalnej

abdykacja Karola V i podział państwa

1556r. Jako cesarz brat Ferdynand(wraz z Czechami, Węgrami, Austria itd)/Hiszpania, kolonie, Neapol i Niderlandy otrzymał syn Filip II

Wojny Włoskie

1494/1559r wojny między Habsburgami a Francją

złupienie Rzymu

1527r przez siły Karola V po utraceniu poparcia Włochów

bitwa pod Pawią

1525r. walka o kontrolę nad Włochami, Król Francji Franciszek I dostał się do niewoli

pokój w Cateau-Cambresis

1559r po śmierci Franciszka I i abdykacji Karola V. Między Francją, Anglią i Hiszpanią-Francja traci posiadłości na Półwyspie Apenińskim w zamian za port w Calais(ostania ziemia anglieska na kontynencie)

przejęcie władzy przez Elżbietę I Wielką i jej rządy

1558r. zmiana polityki zagranicznej na kolonie, konflikt z Hiszpania i Portugalią, okręty anglieskie zajmowały się korsarstwem

pokonanie Grande Armando

1588r na kanale La Manche, zniszczenie połowy floty hiszpańskiej

zdobycie Belgradu przez stulejmana II wspaniałego

1521r. kilka lat później najazd na Węgry

bitwa pod Mohaczem

1526r. śmierć Ludwika Jagiellończyka-podział Węgier na 3 części-największą wraz z Budą włączona do Turcji, Na zachodzie habsburskie królestwo Węgierskie, Wschód zależne od Turcji Księstwo Siedmiogrodu

bitwa pod Prewezą

1538r. rozbicie floty kolalicji chrześcijańskiej przez Turków na morzu Śródziemnym

zajęcie Cypru przez Turków

1570r. przyczyna powstania Ligi Świętej

bitwa pod Lepanto

1571r. całkowita wygrana floty Ligi nad Turkami, koniec ekspansji na morzu Śródziemnomorkim

bitwa na kulikowym polu

1380r. moskiewski książę Dymitr Doński wygrywa nad Tatarami-jeszcze nie odzyskano pełnej niezależności

samodzierżawie

absolutyczny system rządków na Rusi

duma Bojarska i sobory ziemskie

rada rządząca wspólnie z władcami Moskwy złożona z kniaziów i bojarów/parlamenty złożone z bojarów i duchownych

pierwsza koronacja na cara Wszechrusi

1547r. Przez Iwana IV Groźnego-odsunął bojarów całkowicie od władzy-rządy absolutne

polityka opriczniny

Iwan IV Groźny odbierał bojarom majątki i podporządkowywał je sobie, panowali tam opricznicy-duże dochody dla cara

wielka Smuta

1598/1613 zapoczątkowana objęciem władzy przez Borysa Godunowa-zięcie Iwana IV

dymitriady

1604/6 i 1607/8 Dymitrowie Samozwańcy

zajęcie Moskwy i wydarzenia tuż po

1610 zajęcie Moskwy, 1611r. powstanie pod wodzą kniazia Dymitra Pożarskiego i kupca Kuźmy Minina-1613r. obsadzenie Michała I Romanowa

traktat stołbowski

1617r. Michał I oddaje Szwecji południowe wybrzeże zatoki fińskiej

traktat w Polanowie

1634r. Michał I gwarantuje Polsce Ziemię Smoleńska, Czernicjowską i Siewierską

aresztowanie opozycji parlamentarnej przez Karola I (i jego ojciec)

1626r. (Jakub I Stuart) Karol w końcu zwołał parlament bo pieniędzy potrzebował-parlament wymusił Petycję o Prawo(tylko parlament może uchwalać podatki)

jedynastoletnia tyrania

Niezwolywanie parlamentu przez Karola I przez 11lat przez Petycję o Prawo(zakaz nakladnia nowych podatków przez króla bez zgody parlamentu) - zamiast podatków fundusze zdobywane przez kary, zapomniane podatki, sprzedaż tytułów i monopole

przyczyny rewolucji angielskiej

rozwój przemysłu, bogactwo mieszczaństwo, dążenie gentry do zdobycia ziemi arystokracji, niewystarczające reformy religijne według niektórych, pojawienie się purytanizmu, konflikt króla z parlamentem

krótki parlament

1640r. Karol I zwołał parlament przez bunt w Szkocji-posłowie domagali się zakończenia nadużyć i rozpoczęli rokowania że Szkotami

długi parlament

1640/1653r. wymuszenie na królu uchwały mówiącej że tylko parlament może się rozwiązywać - uwięzienie doradców z posłami

głowni działacze parlamentu

purytanie John Pym, że Oliver Cromwell

wielka remonstracja

ogłoszona przez purytan lista zarzutów wobec króla

angielska wojna domowa

1642/51r. król próbował aresztować posłów, zostali oni obronieni przez mieszkańców Londynu

strony konfliktu wojny domowej

rojaliści- arystokracja, właściciele ziemscy, anglikanie i katolicy. Parlamentarzyści-gentry, yeomeni, mieszczaństwo, część biedoty

bitwa pod Marston Moor

1644r. pierwsze zwycięstwo parlamentarzystów

bitwa pod Naseby

1645r. nowo powstała Armia Nowego Wzoru wygrała-król uciekł do szkocji, uformowana tam armia pokonana w 1648r. Pod Preston

Parlament kadłubowy

po wygraniu parlament próbował dogadać się z królem, ale Cromwell poszedł i ich aresztował. Zostało tylko 50 independentów zależnych od Cromwella.

ścięcie Karola I

1649r. po skazaniu go przez parlament za zdradę stanu, ogłoszenie państwa Republiką

Rada Państwa

powstała po zlikwidowaniu izby lordów. Miała 41 osób, z nich wybierano 9 z władzą wykonawczą

rozwiązanie parlamentu kadłubowego

1653r. Cromwell mianuje się Lordem Protektorem. Początek Dyktatury

Akt nawigacyjny

1651r. Import towarów do Anglii tylko na statkach anglieskich lub państwa z których ten towar pochodził-wojna z holandią

powrót króla na tron Anglii

1660r. Karol II Stuart wraca na tron po śmierci Cromwella, obietnica nieprześladowania opozycji, pokoju religijnego i nie zabierania ziemi

frakcje w parlamencie

wigowie(parlament może decydować kto jest następcą) i torysi(dziedziczna władza królewska)

hebeas Corpus Act

1679r. wymuszona na królu przez wigów ustawa gwarantujący nietykalność osobistą

ofiarowanie tronu Marii Stuart

1688r. po utracie poparcia przez Jakuba II, protestantka była żoną Wilhelma III Orańskiego. tzw chwalebna rewolucja

ofiarowanie tronu Marii Stuart

1688r. po utracie poparcia przez Jakuba II, protestantka była żona Wilhelma III Orańskiego. tzw chwalebna rewolucja

Ustawa o prawach

1689r. dokument dający duże uprawnienia parlamentowi. Przez to Jakub II znów próbował przejąć władze ale przegrał nad rzeką Boyne w 1690r.

Akt o następstwie tronu

1701r. w razie śmierci Anny Stuart tron idzie do dynastii książąt Hanoweru, obowiązek kontrasygnaty, ministrowie odpowiadali przed parlamentem

Unia realna Szkocji i Anglii

1707r. powstanie Zjednoczonego Królestwa Wielkiej Brytanii

reformy Henryka IV Burbona

sprzedaż urzędów(utworzenie szlachty urzędniczej), zlikwidowanie lokalnych pozostałości feudalnych, wprowadzenie intendentów(kontrolowali prowincje w imieniu króla), nowy system podatkowy

powołanie na stanowisko pierwszego ministra kogoś przez Ludwika XIII

1624r. Armand de Richelieu

zdobycie la Rochelle

1627r. Przez Richelieu, pozbawienie wolności politycznej hugenotów ale zostawiono wolność wyznaniową

działania kardynała Richelieu

odebranie władzy arystokracji-wzmocnienie intendentów, odebranie władzy radzie królewskiej-rolę przejmuje rząd, spadek znaczenia stanów generalnych, prowoanie manufaktur i handlu

śmierć Richelieu i następca

1642r. Jules Mazarin, rok później umiera Ludwik XIII a władze przejmuje 4 letni Ludwik XIV

bunt spowodowany podatkami na wojnę trzynastoletnia

1643/45r bunt chłopski

Fonda parlamentarna

1648r. bunt parlamentu paryskiego-domagano się zakazu aresztowania bez wyroku i zniesienie intendentów-ruch broniony przez Paryżan. Po pokoju w wojnie 30 letniej bunt stłumiony

fonda książąt

1649r. chwilowa ucieczka Mazarina z kraju, ale w 1653r. arystokracja ponosi klęskę dzięki poparciu mieszczaństwo

śmierć Mazarina

1661r. przejęcie władzy przez Ludwika XIV

Wysoka Rada

podejmowała główne decyzje za panowania Ludwika XIV składała się z 7 ministrów a na czele stał król. Powstały też Ministerstwa np. Rada Finansowa, Depesz i prywatna

Jean Baptiste Colbert

rozwijał przemysł i kierował podatkami za panowania Ludwika XIV. Promował manufaktury i merkantylizm

wojna dewolucyjna

1667/68 zakończona pokojem w Akwizgrani, Francja otrzymuje część Niderlandów Poł.

Liga Augsburska

1686r. Koalicja antyfrancuska spowodowana polityką reunionów(zajmowania małych państw na granicy). Konflikt z nią zakończony w 1697r. w Rijswijk

cechy monarchii Absolutnej

pełna suwerenność monarchy, swoboda władcy w stanowieniu wszystkiego, rozbudowana administracja, mała rola parlamentu, git relacje z Kościołem, dbałość o dobrą gospodarkę

wojna trzydziestoletnia i jej przyczyny

1618/1648r. rywalizacja habsursko-francuska, chęć uniezależnienia się panst protestanckich od cesarza, walka o wolność wyznania w czechach

zawiązanie ligi katolickiej i unii portestanckiej oraz ich najważniejsi członkowie i sojusznicy

Unia 1608-Niderlandy, Czechy, Dania, protestanckie państwa niemieckie, Szwecja, Francja/ Liga Katolick-katolickie państwa niemiecki, Cesarstwo, Hiszpania, papież, Bawaria

wywalenie typa z okna które zaczęło wojnę trzydziestoletnią

1618r. Defenestracja praska-wyrzucenie dwóch cesartikich namiestników

bitwa pod Lützen

1632r Szwedzi rozkurwiają armię cesarstwa, ale ginie Gustaw Adolf, rok wcześniej również udana bitwa pod Breitenfelden

wielkidowódca Habsburski w trakcie wojny 30 letniej

Albrecht von Wallenstein

pokój westfalski

1648r. Francja zdobywa Alzację i biskupstwa Toul, Metz i Verdun, Szwecja zdobywa Pomorza Przedniego (Szczecin po Rugię), Saksonia otrzymuje Łużyce, Brandenburgia dostaje drugą część Pomorza(Kołobrzeg)

Skutki wojny 30 - letniej

straty gospodarcze i ludnościowe w Niemczech, ograniczenie władzy Habsburgów nad Rzeszą ale umocnienie się ich pozycji w Czechach i na Węgrzech, Wzmocnienie wpływów Szwecji i Francji, koniec wojen religijnych w Niemczech

I wojna angielsko-holenderska

1652/1654 Holenderzy zablokowani w swoich portach musieli respektować Akt Nawigacyjny i wypłacić odszkodowania kupcom angielskim

II wojna angielsko-holenderska

1665/1667r. Porażka Anglii, część jej Folty zatopiona na Tamizie, wprowadzenie korzystnych dla Holendrów zmian w Akcie Nawigacyjnym, zdobyli Surinam w zamian za Nową Holandię dla Anglików

III wojna Angielsko holenderska

1672/74r. przegrana Anglii, flota pokononana na morzu. Anglia dołączyła do wojny z Francją po stronie Niderlandczyków

bitwa pod Wiedniem i Liga Święta

12 września 1683r. Jan III Sobieski pokonuje Karę Mustafę, w 1684r. powstaje Liga Święta w Linzu(Polska Austria, Papaj, Wenecja)

pokój w Karłowicach i ważne bitwy do tego prowadzące

1699r. Pokój, bitwa pod Azowem 1696r.-wygrana Rosji, Pod Zantą 1697r. wygrana Habsburgów

postanowienia pokoju w Karłowicach

całe Węgry i siedmiogród idą do Habsburgów, Polska odzyskała Podole i część Ukrainy, Wenecja Peloponez i Dalmację, kres potęgi Turcji w Europie

manieryzm

od lat 20 XVIw. okres przejściowy między resesansem i barokiem, Cechował się specajlną nienaturalnością i sztucznością, nie przestrzegano ściśle klasycznych reguł, skomplikowane formy

barok

koniec XVI w. do połowy XVIII w.-narodozny w Rzymie, uformowany przez spory religijne i bogatej klasy średniej, żarliwość religijna i zwrot ku mistycyzmowi

rodzaje baroku

dworsko katolicki-pełne orzeypuchu kościoły, mające świadczyć o potędze kościoła i niesmielać, z tych samych powodów rozwój na dworach absolutnych/mieszczańsko protestancki-głównie Niderlandy, realizm i codzienne życie,

przykłady budynków barokowych

kościół Il Gesu, pałac w Wersalu, kościół San Carlo alle Quattro Fontane, plac św. Piotra,

cechy malarstwa barokowego

obrazy natualistyczne i klasycystyczne, silny światłocień,

malarze barokowi

Caravaggio(chłopiec z koszem owoców) Peter Paul Rubens(Trzy Grację), Antoon van Dyck(Karol I na łowach)

najwybitnieksi kompozytorzy baroku

Jan Sebastian Bach, Antonio Vivaldi, Georg Friedrich, Claudia Monteverdi

najważniejsi nakowcy baroku

Galileusz, Johaness Kepler, Izaak Newton, Francis Bacon(empiryzm), Kartezjusz(racjonalizm-Myślę więc jestem)

Rokoko

po śmierci Ludwika XIV (1715)-nastawione na zabawę oraz rozrywkę, zwrot ku intymności i prywatności