kolokwium 3 - tchawkodyszne

wije - gromady

pareczniki i krocionogi

pareczniki - liczba gatunków

5000

pareczniki - budowa ciała

ciało spłaszczone, głowa + segmentowany tułów; na końcu ciała segment pregenitalny i genitalny oraz płytka ogonowa (telson), które mogą być wciągane do ostatniego segmentu tułowia; chitynowy pancerzyk cienki, gładki, bez soli wapnia

odnóża gębowe parecznika

głowa: warga górna, żuwaczki, 2 pary szczęk; I segment tułowia: szczękonóża

szczękonóża parecznika - budowa

silna budowa, zakończone szponami i wyposażone w gruczoły jadowe

odnóża parecznika - budowa

segmentowane; 1 para z każdego segmentu, jednolita budowa; ostatnia para większa, służy jako narząd dotyku

pareczniki - rozwój

od roku do kilku lat; kilka linień; samice niektórych gatunków opiekują się potomstwem

pareczniki - występowanie

gleby leśne, łąkowe, uprawne, torfowiska; są wrażliwe na brak wilgoci, ale ruchliwe więc mogą żerować w miejscach suchych

wij drewniak - budowa ciała

głowa + 19 segmentów, pierwszy segment za głową wyposażony w parę szczękonóży zakończonych kolcem z otworem gruczołu jadowego; trzy ostatnie segmenty większe od pozostałych; długość ciała do 2,5cm

dwuparce (krocionogi) - środowisko

ściółka i wilgotna gleba lasów, łąk i pól uprawnych; unikają gleb suchych i kwaśnych, preferują gleby wapienne

dwuparce (krocionogi) - pożywienie

obumarłe części roślin

dwuparce (krocionogi) - liczba segmentów

11 - 100

dwuparce (krocionogi) - zachowanie obronne

zwijanie się do dyskowatej postaci, w której strona brzuszna i odnóża chowają się do środka, a na zewnątrz znajdują się twarde części pancerza grzbietowego

wij drewniak, skolopendra - systematyka

Typ: stawonogi, Podtyp: tchawkodyszne, Gromada: pareczniki

Julus sp. - systematyka

Typ: stawonogi, Podtyp: tchawkodyszne, Gromada: dwuparce

dwuparce (krocionogi) - budowa ciała

ciało wydłużone i obłe, złożone z różnej liczby segmentów, dobrze wyodrębniona głowa, narządy gębowe: warga górna, żuwaczki, szczęki I pary, z którymi zrosły się szczęki II pary; pierwszy segment za głową (szyjny) bez odnóży, pozostałe segmenty 2 pary

dwuparce (krocionogi) - rozwój

kilka lat; kilka linień; jaja chronione kokonem z wydzieliny specjalnych gruczołów lub grudkami sklejonej gleby; żyją kilka lat, zapadają w sen zimowy

dwuparce (krocionogi) - znaczenie

ważny składnik fauny glebowej, przyspieszają rozkład martwej tkanki roślinnej i przyczyniają się do tworzenia humusu; gatunki drapieżne regulują liczebność drobnych zwierząt, w tym szkodników upraw; polepszają strukturę gleby (nawodnienie, natlenienie)

owady - charakterystyka

najliczniejsza grupa systematyczna zwierząt, opisane około miliona gatunków, szacuje się, że jest ich od 2 do 5 milionów; stanowią około 75% gatunków świata zwierząt; szeroki zakres występowania i przyjmowanego pokarmu; różnorodna morfologicznie; latają

owady - budowa zewnętrzna

segmentacja heteronomiczna, ciało okryte jednowarstwowym naskórkiem (hipoderma) i oskórkiem (kutikula)

owady - segmentacja

maksymalnie 21 segmentów, w tym: 6 głowowych, 3 tułowiowe, 6-12 odwłokowych

kutikula owadów - budowa

zbudowana ze składników organicznych i związków mineralnych, głównie chityny i protein; struktura kutikuli tworzy układ spiralnie skręconych włókien i blaszek; twarda, elastyczna, słabo przepuszczalna, dodstkowo może być pokryta warstwą wosku

typ prognatyczny

narządy gębowe stanowią przedłużenie osi ciała (np. termity)

typ hipognatyczny

narządy gębowe ułożone są pod kątem prostym do osi ciała (np. pasikonik)

typ epistognatyczny

narządy gębowe tworzą z osią ciała kąt ostry (np. pluskwiaki)

oczy owadów

po bokach głowy para oczu złożonych (oculi), między nimi mogą występować przyoczka (ocelli), zwane oczami prostymi

czułki owada - charakterystyka

narządy zmysłowe, rzadko pełniące inną funkcję, wyrastają z zagłębień zwanych panewkami czułkowymi

czułki owada - budowa

trzonek (scaptus), nóżka (pedicelum), wieloczłonowa wić (flagellum); trzonek i nóżka umięśnione i ruchome

aparat gębowy gryzący - gatunki

prostoskrzydłe, chrząszcze, hełmce, wszoły, większość larw

aparat gębowy gryzący - budowa

warga górna labrum, para żuwaczek mandibulae, I para szczęk maxillae, warga dolna labium

szczęki I pary - budowa

kotwiczka, pieniek, żuwka zewnętrzna, żuwka wewnętrzna, głaszczek szczękowy

warga dolna - budowa

powstała ze zrośnięcia II pary szczęk; składa się z: podbródka, brody, 2 języczków, 2 przyjęzyczków, 2 głaszczków wargowych

aparat gębowy kłująco-ssący - gatunki

pasożyty zewnętrzne: wszy, pchły, niektóre muchówki, niektóre pluskwiaki i in.

aparat gębowy ssący - gatunki

motyle

aparat gębowy liżący - gatunki

wiele muchówek

aparat gębowy gryząco-liżący - gatunki

pszczoły, osy, trzmiele

tułów owada - budowa

3 segmenty: przedtułów, śródtułów, zatułów; przykryte od góry płytką grzbietową, od dołu płytką brzuszną, a po bokach małymi płytkami bocznymi; 1 para odnóży na każdym segmencie

noga owada - budowa

pięć stawowo połączonych członów: biodro, krętarz, udo, goleń, wieloczłonowa stopa zakończona pazurkami

typy aparatów gębowych

gryzący, kłująco-ssący, ssący, liżący, gryząco-liżący

typy odnóży krocznych owadów

kroczne, skoczne, chwytne, grzebne, czepne, pływne, przystosowane do zbierania pyłku i in.

typy skrzydeł owadów

błoniaste; schitynizowane, tworzące pokrywy (np. chrząszcze); skórzaste (prostoskrzydłe); skórzasto-błoniaste w nasadowej części skórzaste, w wierzchołkowej błoniaste (pluskwiaki różnoskrzydłe) i in.

ostroga - typ odnóża, gatunek

odnóże skoczne prostoskrzydłych

odwłok owada - budowa

6-12 segmentów, zwykle 10 lub mniej; każdy segment przykryty płytką grzbietową i brzuszną połączonymi na bokach pasmem błony lateralnej; brak odnóży lokomotorycznych; obecne przydatki odwłokowe

odwłok - podział funkcjonalny

część przednia (pregenitalna) i część tylna

część przednia odwłoku - charakterystyka

mieści się w niej serce, przewód pokarmowy, gonady, ciało tłuszczowe

część tylna odwłoku - charakterystyka

segmenty genitalne VIII i IX i postgenitalne X i XI związane z rozrodem; na ostatnim segmencie dowłoka otwór odbytowy; otwór płciowy - IX segment, otwór płciowy żeński - VIII lub IX segment

otwór płciowy na odwłoku - segmenty

męski - IX segment; żeński - VIII lub IX segment

odwłok u wyższych błonkówek (żądłówek) - budowa

pierwszy segment odwłoka zrasta się z tułowiem, tworząc morfologiczną całość; II i III segment silnie przewężone tworzą stylik; dalsze segmenty normalnie rowinięte

przydatki odwłokowe owadów uskrzydlonych

przydatki odwłokowe X segmentu - cerci (samce i samice); wyrostki rylcowe IX segmentu - styli (samce); pokładełko na ostatnim segmencie służace do składania jaj lub przekształcone w żądło (niektóre gatunki, samice)

przydatki odwłokowe - funkcje

lokomotoryczne (np. aparat skokowy u skoczogonków); oddechowe (skrzelotchawki u larw owadów wodnych), narządy zmysłów (cerci i styli u prostoskrzydłych), związane z rozmnażaniem (pokładełko, narząd kopulacyjny); obrony i ataku (żądło)

gruczoły allotroficzne - funkcja

larwy pszczół są karmione ich wydzieliną

gruczoły zewnętrzne owadów

smarowe, woskowe, żywiczne, przędne, wonne, jadowe, allotroficzne

układ pokarmowy owadów - budowa

jelito przednie (gardziel, przełyk, wole, przedżołądek), zastawka kardialna, jelito środkowe, zastawka pyloryczna, jelito tylne (jelito cienkie, zastawka rektalna, jelito proste); brak wątroby i innych gruczołów z wyjątkiem gruczołu ślinowego

układ krwionośny owadów

otwarty, krew przelewa się się do jamy ciała i z płynem tkankowym tworzy hemolimfę (obecne komórki krwi - hemocyty); obecne pulsujące cewkowate serce położone po stronie grzbietowej

hemolimfa - charakterystyka

na ogół bezbarwna, biaława lub żółta; czasem czerwona dzięki erytrokrourynie; obecne komórki krwi hemocyty (leukocyty, amebocyty); liczba hemocytów od kilkunastu do kilkuset na 1mm3

układ oddechowy owadów - budowa

przetchlinki (otwory w jamie ciała), tchawki, tracheole (najcieńsze rozgałęzienia tchawek); zwykle para przetchlinek na każdym segmencie

tenidia - definicja

kutikularne zgrubienia na tchawce, dzięki którym nie ulega ona deformacji

układ wydalniczy owadów - budowa

cewki Malpighiego (ślepo zakończone rurki uchodzące do jelita środkowego lub tylnego)

główny produkt przemiany materii owadów

kwas moczowy

centralny układ nerwowy owada - budowa

mózg (zwój nadprzełykowy) i łańcuch brzuszny

narząd Johnsona - położenie, funkcja

na czułkach; wykrywanie ruchów powietrza

jednostka budująca oko złożone owada

fasetka (ommatidium)

fasetka (ommatidium) - budowa

rogówka, warstwa podrogówkowa, komórki stożka krystalicznego, siatkówka, komórki pigmentowe

przyoczka dorosłych owadów

przyoczka dorsalne

przyoczka larw owadów

przyoczka lateralne

ciało tłuszczowe

charakterystyczny organ owadów, gromadzący substancje odżywcze oraz kwas moczowy, jego płaty otaczają narządy wewnętrzne; substancje odżywcze wykorzystywane są w okresie diapauzy oraz przez dorosłe stadia owadów nie pobierające pokarmu

rozmnażanie owadów - charakterystyka

przeważnie rozdzielnopłciowe (częsty dymorfizm płciowy); rozmnażanie po zapłodnieniu, czasem spotykana partenogeneza; może występować poliembrionia; u większości gatunków przeobrażenie (metamorfoza)

stadia rozwojowe owadów

jajo, larwa, poczwarka, owad dorosły (imago)

metamorfoza niezupełna

hemimetabolia

metamorfoza zupełna

holometabolia

hormon wywołujący proces przeobrażenia

ekdyzon

hormony sterujące linieniem bez przeobrażenia

hormony juwenilne

hemimetabolia (przeobrażenie niezupełne) - charakterystyka

brak stadium poczwarki, larwy podobne do postaci dorosłej (tzw. larwy pierwotne)

holometabolia (przeobrażenie zupełne) - charakterysyka

występuje stadium poczwarki, larwy całkowicie niepodobne do postaci dorosłej (larwy wtórne), larwy o robakowatym kształcie ciała, mają przeważnie aparat gębowy gryzący; środowisko życia larw przeważnie inne niż form dorosłych

główne typy larw wtórnych

polipodialne (wielonożne, gąsienice), oligopodialne (kampodeoidalne i erukoidalne (pędrak)), apodialne (beznogie, czerwie)

larwy polipodialne (wielonożne, gąsienice) - charakterystyka

wydłużone ciało o miękkim oskórku i twardej głowie; 3 segmenty tułowia, 10 segmentów odwłoka jednakowej wielkości; 3 pary krótkich odnóży tułowiowych zakończonych pazurkami, 2-8 par odnóży odwłokowych (posuwek)

larwy oligopodialne - charakterystyka

trzy pary odnóży tułowiowych; wyróżnia się larwy erukoidalne (pędraki) i kampodeoidalne

larwy kampodeoidalne

odnóża wyraźnie rozczłonowane, tułów silniej zesklerytyzowany niż zakończony przydatkami odwłok; dość ruchliwe, drapieżne, saprofagiczne

larwy erukoidalne (pędrak)

miękkie ciało robakowatego kształtu, nogi słabo wykształcone, mało ruchliwe, roślinożerne

larwy apodialne (beznogie, czerwie) - charakterystyka

głowa słabo zaznaczona lub zupełnie niewyodrębniona, ciało białawe, miękkie, robakowate

poczwarka - charakterystyka

stadium bezpośrednio poprzedzające postać dorosłą; w jej ciele następuje przebudowa wszystkich układów z wyjątkiem nerwowego; mało ruchliwa lub zupełnie nieruchoma; nie pobiera pokarmu, intensywnie oddycha

typy poczwarek

poczwarka wolna (pupa libera), poczwarka bobówka (pupa coarctata), poczwarka zamknięta (pupa obtecta)

poczwarka wolna (pupa libera) - charakterystyka

przysadki ciała wolne, przytwierdzone do ciała tylko podstawami, bez dodatkowego połączenia; kokon może być obecny lub nie

poczwarka bobówka (pupa coarctata) - charakterystyka

poczwarka typu wolnego, osłonięta ostatnią wylinką larwalną

poczwarka zamknięta (pupa obtecta) - charakterystyka

przysadki tworzą z oskórkiem pokrywającym ciało poczwarki jednolotą powierzchnię, ale są dość dobrze widoczne, ponieważ między nimi na oskórku są zagłębienia; kokon może być obecny lub nie

owady bezskrzydłe - charakterystyka

rozdzielnopłciowe; rozwój prosty bez przeobrażenia lub metamorfoza szczątkowa; linienie u larw i postaci dorosłych; przeważnie aparat gębowy gryzący; zmienna liczba segmentów odwłokowych (6-12)

szczeciogonki - charakterystyka, przykład

ciało wydłużone, pokryte łuseczkami; czułki wieloczłonowe, czasem brak oczu, odwłok z 11 segmentów, ostatni zaopatrzony w długie, wieloczłonowe, parzyste cerci oraz nieparzystą nić odwłokową; przedstawiciel: rybik cukrowy

rybik cukrowy - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady bezskrzydłe; Rząd: szczeciogonki

skoczogonki - charakterystyka

zwykle brak oczu; czułki: 4-6 człony; cewka brzuszna na 1 segm. odwł.; gat. skaczące - widełki skokowe na 4 lub 5 segm., w spoczynku podtrzymywane przez hamowidło na 3 segm.; brak wieloczłonowych przysadek na ostatnim segm. odwł.

przyślepek, podskoczek - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady bezskrzydłe; Rząd: skoczogonki

owady uskrzydlone - charakterystyka

imago mają skrzydła lub utraciły je wtórnie, brak przysadek na pregenitalnych segmentach odwłoka, u nielicznych gatunków występują jedynie na 2 ostatnich segmentach odwłoka; rozwój z przeobrażeniem zupełnym lub niezupełnym; brak linienia u imago

hełmce - charakterystyka

przeobrażenie niezupełne; I para skrzydeł skórzasta, II - błoniasta (mogą być uwstecznione lub nie występować); aparat gębowy gryzący; nogi przystosowane do szybkiego biegania, kolce na udach i goleniach; na odwłoku cerci i styli; pokładełko

karaczan wschodni, prusak - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: hełmce

prostoskrzydłe - charakterystyka

I para skrzydeł skórzasta, II błoniasta (czasem brak); aparat gębowy gryzący; odnóża III pary przystosowane do skoku; organy strydulacyjne oraz narządy tympanalne; nieczłonowane cerci, styli; pokładełko

turkuciowate - charakterystyka

wydłużona głowa; cienkie, krótkie czułki; silnie rozwinięty przedtułów; pierwsza para odnóży grzebna, przysadki odwłokowe bardzo długie, pokładełko

turkuć podjadek - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: prostoskrzydłe; Rodzina: turkuciowate

szarańczowate - charakterystyka

wydłużone ciało, lekko spłaszczone bocznie; czułki nie dłuższe od połowy ciała; głównie roślinożerne, obserwowany kanibalizm i żywienie się innymi owadami; zimują jaja w glebie

szarańcza wędrowna, szarańcza pustynna - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: prostoskrzydłe; Rodzina: prostoskrzydłe

świerszczowate - charakterystyka

lekko spłaszczone ciało; duża, gładka, okrągła głowa; czułki cienkie, dłuższe od ciała; pokrywy uwstecznione (u samców na części narząd strydulacyjny), na goleniach I pary narząd słuchu; przydatki odwłokowe długie i giętkie; pokładełko

świerszcz domowy, świerszcz polny - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: prostoskrzydłe; Rodzina: świerszczowate

wszoły - charakterystyka

spłaszczone grzbieto-brzusznie; brak skrzydeł; barwa często identyczna z barwążywiciela; głowa szersza od tułowia, czułki krótkie, oczy słabo wykształcone lub brak; nogi krótki z pazurkami; rozwój larwalny ok. 6 tyg.; pióro-puchojady i sierściojady

sierścień - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: wszoły

wszy - charakterystyka

spłaszczone grzbieto-brzusznie, głowa węższa od tułowia, oczy zredukowane lub brak; krótkie czułki; odnóża zakończone aparatem czepnym; skrzydła uległy zanikowi; kłujka wciągnięta wgłąb głowy; jaja - gnidy; rozwój larwalny 2 tyg., żywią się krwią

aparat czepny wszy - budowa

powstaje z pazura stopy i wyrostka goleni

wesz ludzka - podgatunki

wesz głowowa, wesz odzieżowa; krzyżując się daje płodne potomstwo

wesz ludzka, wesz łonowa, wesz końska, wesz bydlęca, wesz świńska - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: wszy

pluskwiaki równoskrzydłe - charakterystyka

obie pary skrzydeł błoniaste (częste formy bezskrzydłe); aparat gębowy kłująco-ssący (może być uwsteczniony lub nie występować zupełnie); odnóża typu krocznego

mszyce - charakterystyka

długie nogi; formy uskrzydlone i bezskrzydłe (polimorfizm); 2 syfony na VI segm. odwł.; rozwój z przemianą pokoleń, zapłodnione samice jajorodne, partenogenetyczne żyworodne; wielodomowość; roślinożercy

mszyca trzmielinowo-burakowa, mszyca brzoskwiniowo-ziemniaczana, bawełnica krówka - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: pluskwiaki równoskrzydłe; Podrząd: mszyce

czerwce - charakterystyka

dymorfizm płciowy - samice workowate, zanik podziału na głowę, tułów i odwłok, zanik skrzydeł, czasem nóg; samce - cechy typowe dla owada, 1 para skrzydeł, 2-ga przekształcona w rozpinacze lub zanikła; u samców (czasem samic) redukcja aparatu gębowego

misecznikowate - charakterystyka

samice całe życie w jednym miejscu; larwy II stadium przytwierdzają się kłujką do gałęzi i grubieją od strony grzbietowej; składają jaja pod ciało, po złożeniu zamierają, ciało stanowi osłonkę dla jaj; samce rzadkie, głównie dzieworództwo

misecznik śliwowy - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: pluskwiaki równoskrzydłe; Podrząd: czerwce; Rodzina: misecznikowate

tarcznikowate - charakterystyka

ruchliwe tylko I stadium larwalne; samice pozbawione nóg, przykryte twardą tarczką z wydzielin specjalnych gruczołów i wylinek larwalnych; tarczkę można zdjąć nie uszkadzając owada

skorupik jabłoniowy - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: pluskwiaki równoskrzydłe; Podrząd: czerwce; Rodzina: tarcznikowate

pluskwiaki różnoskrzydłe - charakterystyka

dobrze rozwinięte skrzydła; I para - tzw. półpokrywy o zesklerytyzowanej części nasadowej, pozostała część błoniasta; II para - błoniasta; aparat gębowy kłująco-ssący; odnóża bieżne, czasem chwytne, grzebne, pływne, skoczne; obecna tarczka na śródtułowiu

płaszczyńcowate - charakterystyka

czworokątne, ścięte z tyłu przedplecze (grzbietowa strona przedtułowia); na końcach skrzydeł dobrze widoczne 4 żyłki

płaszczyniec burakowy - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: pluskwiaki różnoskrzydłe; Rodzina: płaszczyńcowate

pluskwowate - charakterystyka

zredukowane skrzydła, odżywiają się krwią ssaków lub ptaków

pluskwa domowa - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: pluskwiaki różnoskrzydłe; Rodzina: pluskwowate

tarczówkowate - charakterystyka

silnie rozwinięta tarczka przykrywająca sródtułów, sięga co najmniej połowy długości odwłoka; głowa ma postać tarczy

zbrojec dwuplamy - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: pluskwiaki różnoskrzydłe; Rodzina: tarczówkowate

chrząszcze - charakterystyka

skrzydła I pary zesklerytyzowane (tzw. pokrywy), mogą być zrośnięte wzdłuż linii przylegania lub skrócone; skrzydła II pary błoniaste (mogą być zredukowane lub nie występować wcale; aparat gębowy gryzący; poczwarka wolna, larwa oligopodialna lub apodialna

stonkowate - charakterystyka

owalne, wypukłe od strony grzbietowej; pokrywy gładkie, często metaliczne zabarwienie; czułki zwykle krótsze od połowy ciała

stonka ziemniaczana - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: chrząszcze; Rodzina: stonkowate

ryjkowcowate - charakterystyka

głowa wydłużona w ryjek, na końcu którego znajduje się aparat gębowy i czułki, najczęściej pokryte włoskami lub łuskami, skrzydła często ulegają redukcji

wołek zbożowy - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: chrząszcze; Rodzina: ryjkowcowate

czarnuchowate - charakterystyka

zewnętrznie bardzo różnorodne; głowa z przodu rozszerzona; często pozbawione skrzydeł; larwy podobne do drutowców (larw sprężykowatych)

mącznik młynarek, trojszyk - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: chrząszcze; Rodzina: czarnuchowate

żukowate - charakterystyka

krótkie, zwarte, przeważnie wypukłe ciało; czułki krótkie z wachlarzykowatą buławką; larwy grube, białe, dobrze wykształcone odnóża, duża głowa, żyją w glebie

chrabąszcz majowy, plug, żuk - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: chrząszcze; Rodzina: żukowate

kornikowate - charakterystyka

ciemna barwa; głowa wyciągnięta w ryjek, przykryta przedpleczem; pokrywy często ścięte na końcach; wszystkie stadia żyją pod korą; ambrozja

cetyniec, ogłodek, kornik - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: chrząszcze; Rodzina: kornikowate

strąkowcowate - charakterystyka

wydłużona, zagięta ku dołowi głowa; pokrywy krótkie, nie zakrywają odwłoka, są na nich włoski i łuski tworzące wzory; ciało owada drobno owłosione; rozwój larwalny w nasionach

strąkowiec grochowy, strąkowiec fasolowy, strąkowiec bobowy - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: chrząszcze; Rodzina: strąkowcowate

sprężykowate - charakterystyka

wydłużone, spłaszczone ciało; masywny, żółtobrązowy lub czarny pancerz, na połączeniu przedtułowia i śródtułowia po stronie brzusznej aparat skokowy; larwy tzw. drutowce

osiewnik - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: chrząszcze; Rodzina: sprężykowate

biedronkowate - charakterystyka

wypukła górna strona ciała, spłaszczona dolna; mała, wciągana pod tułów głowa; w większości drapieżne; hemolimfa toksyczna dla innych owadów

kózkowate - charakterystyka

podlegają ochronie; smukłe ciało; czułki zwykle dłuższe od ciała; larwy żyją pod korą

kozioróg dębosz, nadobnica alepjska - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: chrząszcze; Rodzina: kózkowate

jelonkowate - charakterystyka

podlegają ochronie; duże; dobrze wykształcone żuwaczki, u samców tworzą tzw. rogi; larwy żyją w butwiejącym drewnie

jelonek - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: chrząszcze; Rodzina: jelonkowate

biegaczowate - charakterystyka

podlegają ochronie; pokrywy często zrośnięte; skrzydła drugiej pary niekiedy zredukowane lub brak; głowa węższa od przedtułowia; nogi długie; drapieżne; larwy kampodeoidalne; przeważnie nocny tryb życia

biegacz skórzasty, biegacz złocisty, biegacz wręgaty, liszkarz mniejszy, liszkarz tęcznik - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: chrząszcze; Rodzina: biegaczowate

motyle (łuskoskrzydłe) - charakterystyka

dwie pary błoniastych skrzydeł; zwykle ciało i skrzydła pokryte łuskami; aparat gębowy ssący (może być uwsteczniony); larwy polipodialne (gąsienice), poczwarki zamknięte, często otoczone dodatkowym kokonem

zwójkowate - charakterystyka

małe motyle o szerokich skrzydłach; larwy wielu gatunków zawijają liście

owocówka jabłkóweczka - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: motyle (łuskoskrzydłe); Rodzina: zwójkowate

prządkowate - charakterystyka

żyją w klimacie równikowym i podzwrotnikowym; larwy przed przepoczwarzeniem przędą kokon z jednej nici

jedwabnik morwowy - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: motyle (łuskoskrzydłe); Rodzina: prządkowate

bielinkowate - charakterystyka

średnie lub duże motyle dzienne; żółte lub białe skrzydła; dobrze rozwinięte, długie przednie nogi; występują na otwartych przestrzeniach, latają nisko

bielinek kapustnik, niestrzęp głogowiec - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: motyle (łuskoskrzydłe); Rodzina: bielinkowate

pawicowate - charakterystyka

duże motyle z pawimi oczkami na skrzydłach; głównie tropikalne

jedwabnik dębowy - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: motyle (łuskoskrzydłe); Rodzina: pawicowate

brudnicowate - charakterystyka

średniej wielkości owłosione motyle o zredukowanej ssawce i odwłoku samicy zakończonym pęczkiem długich włosów

kuprówka rudnica - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: motyle (łuskoskrzydłe); Rodzina: brudnicowate

sówkowate - charakterystyka

krępe ciało; długi owłosiony odwłok; wąskie, ciemno zabarwione skrzydła; na pierwszej parze skrzydeł wzór "sówki"; aktywne nocą, lecą do światła

rolnica zbożówka - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: motyle (łuskoskrzydłe); Rodzina: sówkowate

molowate - charakterystyka

małe motyle z owłosioną głową; słabo wykształcona ssawka; wąskie, często zakończone strzępiną skrzydła

mól odzieżowy, mól ziarniak - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: motyle (łuskoskrzydłe); Rodzina: molowate

omacnicowate - charakterystyka

niewielkie, skromnie ubarwione motyle; I para skrzydeł trójkątna i wąska, II para znacznie szersza; u wielu gatunków ssawka uwsteczniona

mklik mączny - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: motyle (łuskoskrzydłe); Rodzina: omacnicowate

zawisakowate - charakterystyka

podlegają ochronie; duże, masywne motyle; skrzydła I pary długie i wąskie (lancetowate); odwłok stożkowo zwężający się; szybki, zwinny lot; motyle nocne

postojak wiesiołkowiec - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: motyle (łuskoskrzydłe); Rodzina: zawisakowate

modraszkowate - charakterystyka

objęte ochroną; niewielkie rozmiary; wyraźny dymorfizm płciowy polegający na różnym ubarwieniu samców i samic

modraszek - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: motyle (łuskoskrzydłe); Rodzina: modraszkowate

paziowate - charakterystyka

podlega ochronie; barwne motyle dzienne; powolny, żeglujący lot; tylne skrzydła wydłużone w tzw. ogon; większość gatunków tropikalna

paź żeglarz, niepylak apollo, niepylak mnemozyna - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: motyle (łuskoskrzydłe); Rodzina: paziowate

muchówki (dwuskrzydłe) - charakterystyka

skrzydła I pary błoniaste, II pary silnie zredukowane przekształcone w przezmianki; aparat gębowy różnego typu; larwy apodialne - czerwie lub mające nieczłonowane odnóża; poczwarka wolna lub bobówka

pryszczarkowate - charakterystyka

podobne do komarów; zredukowane narządy gębowe; imago żyje krótko

pryszczarek helski - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: muchówki (dwuskrzydłe); Rodzina: pryszczarkowate

śmietkowate - charakterystyka

imago przypomina muchę; żywią się nektarem i pyłkiem

śmietka cebulanka, śmietka ćwiklana, śmietka kapuściana - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: muchówki (dwuskrzydłe); Rodzina: śmietkowate

niezmiarkowate - charakterystyka

drobne muchówki o krótkim ciele; larwy rozwijają się zwykle na łodygach roślin

niezmiarka paskowana - systamatyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: muchówki (dwuskrzydłe); Rodzina: niezmiarkowate

nasionnicowate - charakterystyka

drobne owady o ciemnych smugach na skrzydłach; samice mają płaskie pokładełko

nasionnica trześniówka - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: muchówki (dwuskrzydłe); Rodzina: nasionnicowate

muchowate - charakterystyka

średnia wielkość; segmenty tułowiowe zrośnięte; na czole i śródtułowiu szczecinki ułożone w rzędy

mucha domowa - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: muchówki (dwuskrzydłe); Rodzina: muchowate

gzowate - charakterystyka

duże muchówki; owłosione ciało; uwstecznione narządy gębowe (imago nie odżywiają się); larwy prowadzą pasożytniczy tryb życia

giez koński, giez bydlęcy, giez owczy - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: muchówki (dwuskrzydłe); Rodzina: gzowate

wpleszczowate - charakterystyka

uskrzydlone lub bezskrzydłe; spłaszczone grzbieto-brzusznie; żywią się krwią ssaków i ptaków; larwy rozwijają się w macicy samicy, które rodzą je tuż przed przepoczwarzeniem

wpleszcz owczy - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: muchówki (dwuskrzydłe); Rodzina: wpleszczowate

pchły - charakterystyka

imago żywi się krwią ssaków, czasem ptaków, larwa żywi się szczątkami organicznymi; ciało spłaszczone bocznie; brak skrzydeł; narządy gębowe przystosowane do kłucia i ssania; odnóża dobrze rozwinięte, długie; czułki krótkie

pchła ludzka, pchła szczurza - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: pchły

błonkoskrzydłe - charakterystyka

2 pary skrzydeł błoniastych, spiętych haczykami (czasem skrzydeł brak); larwy apodialne lub polipodialne; poczwarki wolne; różnorodność form osobniczych

rośliniarki - charakterystyka

odwłok szeroko połączony z tułowiem; pokładełko

osnujkowate - chararakterystyka

ciemne z jaśniejszym rysunkiem; trójnożne larwy żerują gromadnie w oprzędach

Osnuja gwiaździsta - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: błonkoskrzydłe; Podrząd: rośliniarki; Rodzina: osnujowate

bleskotkowate - charakterystyka

małe, ciemne owady z żółtymi plamkami i zielonym lub niebieskim, metalicznym połyskiem; poliembrionia i dzieworództwo

owadziarki - charakterystyka

odwłok połączony z dolną częścią zatułowia, nad nasadą odnóży III pary; pokładełko przystosowane do wiercenia otworów i składania jaj; beznogie larwy pasożytują u owadów i pajęczaków

kruszynek - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: błonkoskrzydłe; Podrząd: owadziarki; Rodzina: bleskotkowate

żądłówki - charakterystyka

odwłok połączony z tułowiem stylikiem; pokładełko samic przekształcone w żądło połączone z gruczołem jadowym; larwy odżywiają się pokarmem przygotowanym przez osobniki dorosłe; wiele gatunków prowadzi społeczny tryb życia

mrówkowate - charakterystyka

wyraźnie oddzielona głowa, tułów i odwłok; stylik 1- lub 2-członowy; obecne gruczoły jadowe; owady społeczne; polimorfizm

mrówka rudnica, mrówka faraona - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: błonkoskrzydłe; Podrząd: żądłówki; Rodzina: mrówkowate

pszczołowate - charakterystyka

silnie owłosione; średniej wielkości; często żywo ubarwione; śródstopie III pary odnóży rozszerzone i owłosione, tworzy tzw. "szczoteczkę", na goleniach tzw. "koszyczek"; aparat gębowy gryząco-liżący; żyją pojedynczo lub społecznie

pszczoła miodna, trzmiel ziemny, trzmiel kamiennik, trzmiel ogrodowy - systematyka

Typ: stawonogi; Podtyp: tchawkodyszne; Gromada: owady; Podgromada: owady uskrzydlone; Rząd: błonkoskrzydłe; Podrząd: żądłówki; Rodzina: pszczołowate

osowate - charakterystyka

średnie i duże owady; czarne, rude lub żółte; skrzydła trwale złączone haczykami; przedtułów w tylnej części łukowato wycięte; odwłok może mieć stylik; większość gatunków społeczna

pterostigma

skleryt na przedniej krawędzi skrzydła owadów, często odmiennie ubarwiony, stanowi cechę diagnostyczną w taksonomii