Historia, która opowiada wiele o życiu.

Co to jest historia?

Historia to dyscyplina naukowa zajmująca się badanie dziejów człowieka, dlatego zalicza się do nauk humanistycznych. Jest to także wszystko, co wydarzyło się w przeszłości.

Kim był Halikarnas z Herodotu? Etymologia słowa historia.

Herodot z Halikarnasu był greckim historykiem w V w.p.n.e., dzieło pt. "Dzieje" [gr. Historia] Historia oznacza badanie i opowiadanie o tym.

Jaka jest różnica pomiędzy historią a prehistorią?

Prehistoria (dyscyplina nauki) zajmuje się badaniem dziejów od powstania człowieka do pozostawienia przez niego źródeł pisanych. Historia bada dzieje człowieka od pojawienia się pisma.

Nauki prehistoryczne - człon.

Wszystkie nauki prehistoryczne mają pierwszy człon paleo (dawny, stary).

Pojęcia pokrewne historii.

Historiografia - pisanie o historii Historiozofia (filozofia historii) - Czy historia rządzi się jakimiś prawami? Historycyzm (historyzm) - próba odpowiedzenia na dzisiejsze problemy przez pryzmat historii

Periodyzacja dziejów powszechnych

1. Starożytność- IV w.p.n.e. - 476(upadek cesarstwa zachodniorzymskiego) lub 395 podział cesarstwa rzymskiego na wschodnie i zachodnie 2. Średniowiecze 476 - 1492 (odkrycie Ameryki) lub 1453 (upadek Konstantynopola) 3. Czasy nowożytne 1492 - 1789 (wybuch Wielkiej Rewolucji Francuskiej) 4. Długi XIX wiek 1789 - 1918 5. Dzieje najnowsze 1918 - dziś

Periodyzacja dziejów Polski

1. średniowiecze V-VI w. (przybycie Słowian do Polski) - 1505 (konstytucja nihil novi) lub 1454 (początek wojny trzynastoletniej) lub 1466 (II pokój toruński) 2. Czasy nowożytne 1505 - 1795 (II rozbiór Polski) 3. Okres zaborów (XIX w.) 1795 - 1918 4. Dzieje najnowsze 1918 - dziś.

Podział źródeł historycznych.

Istnieją źródła pisane, niepisane, kartograficzne (mapy, atlasy), etnograficzne (tradycje i obyczaje w nas), lingwistyczne (archaizmy językowe).

Źródła pisane.

Dzielą się na źródła opisowe (historiografia; biografie; hagiografia - żywoty św.; pamiętniki; publicystyka - gazety, czasopisma; korespondencja) i źródła aktowe (dokumenty, zbiory akt). Można je także podzielić na źr. drukowane i rękopisy.

Źródła niepisane (kultura materialna)

Są to: - źródła archeologiczne (każdy wykopany przedmiot to artefakt, łac. arte factum - sztucznie wytworzony) - zabytki architektury (ślady willi, jaskinie, orka) - źr. ikonograficzne

Genealogia. Fakty genealogiczne i hipotetyczne. Tablica genealogiczna.

Bada stosunki pokrewieństwa pomiędzy ludźmi, ustala daty urodzin, śmierci i ślubów rodzin panujących (szlacheckich). - fakty genealogiczne (narodziny, zgony, śluby) - fakty hipotetyczne (pokolenia - 33 lata, połóg - 10 miesięcy różnicy między 2, poczęcia - 28 - 42 tygodni przed połogiem, rodzenie - do 55 r. życia, płodzenie) - tablice genealogiczne tablica descendentów

Chronologia. Kalendarze.

Nauka o mierzeniu czasu, pozwala ustalić daty i następstwo zdarzeń historycznych. Chronologia matematyczna - miesiąc obrót księżyca wokół Słońca Kalendarze: juliański z 46 r. p.n. e gregoriański z 1582

Era - system ustalania daty, od której liczymy czas

Ery: - dionizyjska (od Chrystusa) - wg olimpiad greckich (776 r.p.n. e - pierwsza zanotowana) - era bizantyjska (od stworzenia świata - 5508 r.p.n.e.) - era żydowska (od stworzenia świata - 3761 r.p.n.e.) - era mahometańska (od 622r. - ucieczka Mahometa z Mekki do Medyny) Ni istniejące: - era rewolucji francuskiej (od 1792r.) - era faszystowska (od 1922r.)

Style (sposoby liczenia roku)

- styl obrzezania (1 stycznia, Juliusz Cezar, przyjęty przez chrześcijaństwo, był obrzezany Jezus) - marcowy (wenecki) - zwiastowania (od 25 marca) - wielkanocny (od święta Wielkiej Nocy, między 22 III - 25 IV) - bizantyjski lub grecki (1 września) - Narodzenia Pańskiego (25 grudzień, gł. w średniowieczu)

Podział roku. Miesiące. Dni tygodnia.

12 miesięcy do Juliusza Cezara: - Januarius, Februarius, Martius, Aprillis, Maius, Junios, Julius, Augustus, September, October, November, December 7 dni w tygodniu od cywilizacji wschodnich (pochodzenie semickie lub babilońskie) -w Rzymie rozpoczynał się w soboty - w chrześcijaństwie w niedzielę "Dzień Pański" od Żydów przejęty - W Polsce nazwy miesięcy są mieszaninami słowiańskich i chrześcijańskich słów.

Chronostych

Takie zaszyfrowane cuś, że jak się doda wszystkie cyfry rzymskie, k to wychodzi jakaś data.

Metrologia. Jednostki.

Nauka o stosowanych w przeszłości miarach i systemach mierzenia. Jednostki: - szerokość palca - cal - szerokość dłoni - pięść, piędź - dł. łokcia - łokieć - dł. stopy - stopa - rozłożone ręce lub wysokość człowieka- sążeń - większe odległości: kroki, stajnie (ile razy konie musiał wymienić), wiorsty (ile wsi minął)

Geografia historyczna.

Rekonstruuje środowisko naturalne tak, jak ono w dawnych wiekach wyglądało.

Paleografia

Badania dawnego pisma bez względu na sposób zapisu (nie wkracza w zakres papirologii oraz epigrafiki) oraz odczytywania tekstów i rozwiązywanie skrótów.

Epigrafika.

Zajmuje się badaniem pisma wykonanego na materiale twardym (kamień, metal) np. inskrypcjami na stelach.

Papirologia.

Bada teksty umieszczone na papirusach, papierze, skórze, tabliczkach drewnianych i woskowych. Odnosi się tylko do tekstów antycznych, jest nauką pomocniczą historii starożytnej.

Kodikologia

Bada kodeksy czyli księgi rękopiśmienne wykonane w kształcie zszytych kart pergaminowych i zabezpieczonych okładkami. Bada tak że działalność pisarską, iluminatorską i introligatorską.

Iluminatorstwo

Sztuka malarskiego zdobienia rękopisów: - inicjały- pierwsze litery wyrazu rozpoczynającego stronę, rozdział (łac. inicium - początek) - floratura - obramowanie tekstu - miniatura - malowidło małego formatu (minia-czerwony)

Dyplomatyka. Etymologia

Bada dokumenty (gł. średniowieczne) wychodzące z kancelarii ważnych ludzi. Złożenie dwóch słów greckiego i łacińskiego. Diploma - nazwa paszportów i kurierów cesarskich.

Numizmatyka. Pierwsza moneta. Ekwiwalent.

Zajmuje się badaniem monet i innych środków płatniczych.Gr. nomisma - moneta. Pieniądz jest szczególnym towarem, ekwiwalentem innych towarów, miernik ich wartości. Pierwsza moneta kruszcowa pojawiła się w Azji Mniejszej (Lidia) w VII w.p.n.e.

Pojęcia związane z pieniędzmi

- moneta - pieniądz wykonany z kruszcu lub stopu - bilon - moneta zdawkowa (drobna) z miedzi, dziś aluminium - banknot - początkowo zobowiązanie banku do wypłacanie jakiejś sumy w monecie, obecnie pieniądz papierowy (pierwszy w Polsce podczas insurekcji kościuszkowskiej)

Właściwości monety.

- określona waga, kształt, znak władzy - krawędź monety jest zabezpieczona ząbkami lub legendą - awers - strona główna (imię, portret, znak) - rewers - strona odwrotna (nominał)

Sfragistyka

Bada pieczęcie, związana z dyplomatyką i heraldyką.

Heraldyka. Geneza. Etymologia. Godło.

Nauka zajmująca się herbami i wszelkimi innymi znakami używanymi przez osoby, rody, miasta i państwa. Geneza: Herby powstały podczas pierwszej wyprawy krzyżowej (1096-1099), w Polsce w XIIw. Etymologia: Od heroldów, którzy wywoływali do turniejów zapancerzonych rycerzy (rozpoznawali ich po herbach) Herb państwowy to zwyczajowo godło. Godło Polski powstało w 1295r. (koronacja Przemysła II)