HISTORIA FILMU

Kino nonkamerowe (bezkamerowe)

kino powstające poprzez tworzenie scen środkami innymi niż bezpośrednie użycie kamery, np. przez rysowanie na taśmie filmowej.

Szwenk

szybki, energiczny ruch kamerą, najczęściej najazd, odjazd, panorama lub np. ruch prowadzący do rozmazania obrazu. To także nazwa rączki głowicy, na której zamontowana jest kamera, umożliwiającej operatorowi wykonywanie pożądanego ruchu. Od tego słowa pochodzi żargonowe określenie operatora kamery - "szwenkier". W żargonie operatorów może również oznaczać filmowanie kamerą "z ręki".

Kadr

1. podstawowy element filmu złożony z ciągu nieruchomych pojedynczych zdjęć, które w trakcie projekcji dają złudzenie ciągłości ruchu; 2. pojedyncza klatka filmowa; 3. rama filmowanego obrazu; 4. wybrany wycinek filmowanego przedmiotu widziany w celowniku kamery, będący elementem kompozycji ujęcia i sceny; 5. plastycznie skomponowany obraz filmowy tak, by filmowany obiekt był odpowiednio usytuowany w polu widzenia kamery.

Ujęcie

1. jednostka filmu zawierająca się między dwoma cięciami montażowymi; 2. ciągła akcja sfilmowana od momentu włączenia kamery do jej wyłączenia; 3. najmniejsza montażowa całość będąca samodzielną sceną lub niesamodzielnym elementem jej konstrukcji Wirażowanie - barwienie czarno-białej taśmy filmowej w celu oddania nastroju przedstawianej sceny (np. wrażenia nocy lub ciepła).

Sekwencja filmowa

Zamknięta kompozycyjnie pod względem dramaturgicznym część filmu złożona z fraz montażowych (scena).

Kamera subiektywna POV

Ustawienie kamery z pozycji głównego bohatera, pozwala widzowi na utożsamienie się z bohaterem, przyjęcie jego oceny zjawisk i przeżywanie jego przeżyć. Znamienną cecha kamery filmowej jest także jej ruchliwość, nadanie akcji filmowej dynamizmu, co niejako angażuje widza bezpośrednio.

Kamera obiektywna

Obraz pokazany z dystansu.

MacGuffin

coś (np. przedmiot, wydarzenie, często nie związane z tematem), co popycha naprzód akcję, ma istotne znaczenie dla rozwoju fabuły filmu; termin ukuty przez brytyjskiego reżysera Alfreda Hitchcocka.

Kino autorskie

Reżyser wymaga od widza samodzielnej interpretacji podjętego tematu, nie podaje rozwiązania na tacy. Stwarza w ten sposób warunki dla przetrwania filmu jako sztuki i wykorzystuje tworzącą się z potrzeb co poniektórych odbiorców niszę rynkową.

Kino gatunków

Wszelki przejaw kina zamkniętego w ramy jakieś, z reguły komercyjnej konwencji filmowej. Horror, thriller, sensacja, przygodówka, mordobicie, komedia (i jej odmiany), science fiction, film akcji - to są przedstawiciele kina gatunków.

Benshi

Osoba udźwiękawiająca niemy film w czasie rzeczywistym (na żywo). Sztuka ta narodziła się w Japonii i jedynie tam była kultywowana do czasu narodzin kina ze ścieżką dźwiękową. Do zadań benshi należała narracja, podkładanie głosu do kwestii wypowiadanych przez aktorów oraz akompaniament i wszelkiego rodzaju efekty akustyczne

Gendai-geki

japońskie dramaty współczesne, których akcja rozgrywała się po roku 1868.

Jidai-geki

japoński gatunek filmu historycznego, na ogół (choć nie zawsze) przedstawiane są tu przygody feudalnych wojowników – samurajów (np. filmy Akiry Kurosawy: "Siedmiu Samurajów" czy "Ran"); jest to gatunek dramatyczny poruszający problematykę moralną, a także poszukujący zbieżności pomiędzy współczesnością a wydarzeniami historycznymi.

Shomin-geki

gatunek filmu japońskiego opowiadający o zwykłych ludziach i ich codziennych problemach. Najczęściej rozgrywały się w niezamożnym środowisku wielkomiejskim i utrzymane były w tonie melodramaty lub gorzko-słodkiej komedii. Najwybitniejszym twórcą Shomin-Geków, był Yasujiro Ozu ("Tokijska opowieść", "Dzień dobry"). Głównym motywem kina Ozu jest motyw przemijania. Najważniejszą kategorią, kategoria Mu - kategoria pustki, w znaczeniu filozoficznym i w obrazowej reprezentacji.

Chambara

japoński film samurajski, dosł. "film z walkami na miecze"; gatunek, którego celem jest przede wszystkim dostarczenie rozrywki, czy to poprzez filmy akcji, czy też filmy przygodowe; ich hollywoodzki ekwiwalent to westerny oraz filmy płaszcza i szpady

Szkoła szwedzka (ok. 1916-23)

- przełomowy nurt w szwedzkim kinie niemym, który zdobył światowe uznanie pod koniec I wojny światowej i w okresie tuż po niej. Cechy charakterystyczne: - ogromna rola Natury - niezwykła na warunki kina niemego powaga problematyki moralnej i psychologicznej - zamiłowanie do szwedzkiej literatury (większość filmów była ekranizacjami dzieł skandynawskich pisarzy) - przełomowe podejście do problemu ekranowej adaptacji literatury (zamiast streszczać znaną książkę, jak to do tamtej pory czyniono, fil

Awangarda radziecka (poł. lat 20.)

– twórcy poszukujący rozwiązań w dziedzinie: - filmu dokumentalnego: "Kino-Oko" (1924), "Szósta część świata" (1926), "Człowiek z kamerą" (1928) D. Wiertowa - filmu fabularnego o komediowej bądź sensacyjnej stylizacji: "Niezwykłe przygody Mr Westa w krainie bolszewików" (1924), "Promień śmierci" (1925) L. Kuleszowa - swoiście stylizowanej burleski, korzystającej z cyrkowego ekscentryzmu. Tzw. Fabrykę Ekscentrycznego Aktora (FEKS) reprezentowali G.M. Kozincew i L.Z. Trauberg: "Przygody Oktiabryny

Awangarda francuska

ugrupowania: impresjonistów, zwolenników czystego kina oraz surrealistów. Impresjoniści (I poł. lat 20. - L. Delluc, G. Dulac, M. L’Herbier, J. Epstein) dążyli do oddziaływania nastrojem obrazu, refleksami świetlnymi, zwolnionym gestem aktorskim, poezją wizualną. Zwolennicy czystego kina (określani niekiedy dadaistami) wprowadzali alogiczną grę wizualną, opartą na ruchach przedmiotów i kształtów geometrycznych ("Balet mechaniczny" (1924) F. Légera) lub na pozbawionych sensu powiązaniach montażow

Ekspresjonizm (koniec I Wojny Światowej do początku lat 30.)

nurt kina niemieckiego cechujący się niezwykła ekspresją i oprawą plastyczną, reżyserzy-ekspresjoniści sięgali często po historie niesamowite bądź z wątkami irracjonalnymi, bądź tylko z kryminalnym, ale zawsze przyprawionymi elementami tajemniczości i mrocznej aury. Wyróżniamy dwa nurty ekspresjonizmu: Nurt fantastyczny - najczęściej filmy grozy, spowite aurą tajemniczości, obłędu, z pojawiającymi się zjawami, koszmarami nocnymi i atmosferą opadającą na bohatera niczym pajęczyna. Najważniejsze z

Film noir (lata 40. do poł. lat 50.)

"czarny film" gangsterski. Filmy noir kręcone na taśmie czarno-białej, odznaczały się mroczną atmosferą, niepokojącą tajemnicą, charakterystyczną grą światła i cienia, specyficznymi postaciami - detektyw w filcowym kapeluszu i długim płaszczu, femme fatale z idealnym makijażem i papierosem w ręku, gangsterami w tle. Przykładowe filmy i ich twórcy: "Sokół Maltański" (1941) Johna Hustona, "Casablanca" (1942) Michaela Curtiza, "Kobieta w oknie" (1945) Fritza Langa. Niektórzy krytycy uznający "czarn

Neorealizm włoski (lata 40. - pocz. lat 50.)

ruch artystyczny powstały jako sprzeciw wobec faszyzmu. W filmach neorealistycznych ukazywano konflikty i dramaty zwykłych ludzi, urastające, dzięki bogactwu obserwacji i prawdzie psychologicznej do wielkich uogólnień. Kierunek powstał w wyniku zainteresowania twórców rozliczeniami wojennymi a także problemami społecznymi pierwszych lat powojennych. Ważne filmy to: "Rzym, miasto otwarte" (1945) Roberto Rosselliniego, "Złodzieje rowerów" (1948) Vittorio De Sica.

Szkoła polska (poł. lat 50. do poł. lat 60.)

nazwa nadana przez francuskich krytyków filmowych kierunkowi polskiego kina, rozwijającego się w latach 1955-1965. Charakteryzował się on inspiracjami włoskim neorealizmem, analizowaniem skutków drugiej wojny światowej oraz charakterystyką indywidualnych postaw i polskich mitów narodowych. Czołowi reżyserzy to: Jerzy Kawalerowicz, Kazimierz Kutz, Stanisław Różewicz, Andrzej Wajda, Wojciech Jerzy Has, Tadeusz Konwicki, Stanisław Lenartowicz, Andrzej Munk, Czesław Petelski, Jerzy Zarzycki Ich film

Nowa fala (przełom lat 50. i 60.)

Zjawisko masowego startu reżyserskiego grupy inteligentnych debiutantów we Francji. Grupa ta w szczególności rekrutowała się spośród dokumentalistów i krytyków filmowych. Byli skupieni wokół miesięcznika Andre Bazina "Cahiers du Cinema". Wytworzył się wtedy fenomen "kinofilii", czyniąc z oglądania filmów zbiorowy rytuał, sposób życia i pokoleniową pasję. Nowa Fala była buntem przeciwko ograniczeniom "starego kina", spowodowanym stronami czysto technicznymi (lekkimi kamerami, stuprocentową rejest

Cyberpunk (lata 80. do dziś)

nurt, który skupia się na ludziach i otaczającej ich zaawansowanej technologii komputerowej i informacyjnej, niekiedy połączony z różnego rodzaju zamieszaniem w społeczeństwie (np. stan wojenny); koncentruje się najczęściej na mrocznej stronie wpływu technologii na człowieka. Istotnym jest połączenie człowieka z maszyną, od cybernetyki, przez całkowicie sztuczne ciała na zwykłym uzależnieniu człowieka od techniki w podstawowych czynnościach dnia powszedniego. Regułą w tym gatunku jest występowan

Początki kina – Lumière, Méliès

Najwcześniejsze urządzenia będące przodkami kinematograficznych to camera obscura i laterna magica (latarnia czarnoksięska). Ta ostatnia jest prapradziadkiem projektorów do slajdów. Istniały też różnego rodzaju aparaty optyczne do pokazywania ruchomych obrazków - stroboskop, zoetrop, praksinoskop, fenakistiskop. Pierwszy aparat do utrwalania scen ruchomych (tzw. kinetoskop) zbudował w 1892 roku Thomas Alva Edison. Podobne urządzenie (kinematograf - patent z 13 lutego 1894) skonstruowali bracia A

Władysława Starewicza

W czerwcu 1910 r. w Kownie, w swojej małej, domowej pracowni Władysław Starewicz dokonał oryginalnego eksperymentu. Zafascynowany różnorodnością i bogactwem form i kształtów świata owadów postanowił najciekawsze i najwspanialsze okazy filmować. Wybór padł na unikalne żuki jelonki, mieszkańców puszczy litewskiej, których zwyczajami interesował się od dawna. Kiedy chciał sfilmować walkę żywych żuków o samicę, okazało się, że po zapaleniu reflektorów zamierały one w bezruchu. Wpadł więc na pomysł ż

kino dokumentalne Dzigi Wiertowa

Dżiga Wiertow (1896-1954) - radziecki scenarzysta, reżyser filmowy, twórca idei kroniki filmowej, jeden z najwybitniejszych dokumentalistów w dziejach kina. Pierwsze materiały filmowe zaczął montować w październiku 1917 r. w wieku 22 lat dla moskiewskego komitetu kinowego. W latach 1922-1924 kierował eksperymentatorską grupą Kino-Oko, wydającą m.in. pismo „kinoprawda”. Podstawowym celem Wiertowa, o którym wiele pisał w swoich esejach było „uchwycenie w filmie prawdy”, pokazywanie fragmentów rzec

D.W. Griffith, (1875-1948)

amerykański reżyser i producent filmowy z okresu kina niemego. Do historii kinematografii przeszedł jako twórca wielkich epickich dzieł, często nawiązujących do nieodległej historii Stanów Zjednoczonych. Wraz z Charlesem Chaplinem, Mary Pickford i Douglasem Fairbanksem był współzałożycielem pierwszej niezależnej wytwórni filmowej United Artists (1919). Nakręcił ponad pół tysiąca filmów (głównie jedno- i dwuaktówek), wypromował wiele gwiazd kina (m.in. Lillian Gish), zasłynął kontrowersyjnym film

George Orson Welles (1915-1985)

amerykański reżyser, producent, scenarzysta i aktor filmowy. Początkowo grał w sztukach teatralnych, a także tworzył słuchowiska radiowe dla CBS, adaptując znane utwory literackie, m.in. „Wojnę światów” Herberta Georga Wellsa, która wśród słuchaczy została odebrana jako rzeczywisty reportaż inwazji Marsjan na Ziemię i wzbudziła w New Jersey panikę. Najsłynniejsze jego dzieło to „Obywatel Kane”, w którym zagrał także rolę tytułową, film ten zapewnił mu nieśmiertelność na kartach historii kina. Fa

Montaż

techniczna operacja filmowa polegająca na połączeniu co najmniej dwóch kadrów (dwóch oddzielnych ujęć), przy którym ostatni kadr ujęcia poprzedzającego zostaje sklejony z pierwszym kadrem kolejnego ujęcia. Metody montażu: - montaż równoległy, czyli dwie akcje oddalone od siebie w przestrzeni ukazane są poprzez przeplatanie ze sobą ujęć raz jednego, raz drugiego wątku (pomysł D. W. Griffitha) - montaż przyspieszony, np. ruch samochodu można przyspieszyć przez mnożenie coraz krótszych ujęć - monta

Ujęcie ustanawiające

ujęcie miejsca akcji zrealizowane w planie ogólnym.

Typaż

Angażowanie jako aktorów zwykłych ludzi.

Styl zerowy

styl przekazu w filmie polegający na poprowadzeniu narracji w sposób niezwracający uwagi widza na formę, skupiający ją na treści.

Dogma 95

(duń. Dogme 95) − manifest artystyczny duńskiej awangardowej grupy twórców filmowych, podpisany 20 marca 1995. Dogma 95 to rodzaj deklaracji, którą złożyli w pubie w Kopenhadze: Thomas Vinterberg, Lars von Trier, Kristian Levring i Søren Kragh-Jacobsen. Jej naczelną myślą są słowa: "Kino to człowiek wobec samego siebie, a nie tylko aktor przed kamerą".

Postmodernistyczny film

charakteryzuje się wysokim stopniem metaświadomości twórczej; odwołuje się najchętniej do standardowych przedstawień wizualnych, innych filmów, komiksów, reklamy, wideoklipów; za reprezentacyjne postmodernistyczne filmy uchodzą dzieła D. Lyncha: Blue Velvet (1986), Dzikość serca (1989), Miasteczko Twin Peaks (1989). Cechy postmodernistycznego filmu: mnogość perfekcyjnie zrealizowanych efektów, piękne zdjęcia i muzyka; kwestionowanie znaczeń i związków przyczynowo-skutkowych; odwołanie się do wsp