ELEGANCJA. RZECZOWO

rzeczy materialne

res corporales

rzeczy niematerialne

res incorporales

te rzeczy, których nie można dotknąć

quae tangi non possunt

użytkowanie

ususfructus

res extra commercium

rzeczy wyłączone z obrotu

res omnium communes

rzeczy służące wszystkim, np. powietrze, woda bieżąca itp

res publicae

rzeczy publiczne, należące do państwa rzymskiego, np. drogi

res divini iuris

rzeczy boskiego prawa, wyłączone z obrotu jako związane z kultem i religią

poświęcone bogom (świątynie, miejsca kultu)

res sacrae

mury i bramy Rzymu

res sanctae

miejsca pochowania człowieka

res religiosae

rzeczy mogące być przedmiotem obrotu i prywatnej własności

res in commercio

res nullius

rzeczy niczyje, nie należące do nikogo, ale mogące być przedmiotem prywatnej własności i obrotu

res derelictae

rzeczy porzucone - zgodnie z wolą właściciela (zgubione wbrew jego woli)

thesaurus

skarb, wartościowy przedmiot ukryty od tak dawna, że w chwili znalezienia nie ma już właściciela

rzecz pojedyncza

przedmiot stanowiący jednolitą całość, np. kamień

rzecz złożona

składała się z części połączonych w jedną całość, np. szafa, okręt itp.

actio ad exhibendum

skarga od odłączenie części składowej rzeczy złożonej

actio de tigno iuncto

skarga o odłączenie części składowej budynku (np. cegieł). Nie zapewniała ona zwrotu rzeczy a możliwość żądania zapłaty podwójnej wartości tych części

rzecz zbiorowa

zbiór rzeczy oznaczony wspólną nazwą

vindicatio gregis

windykacja trzody - mogła jej dokonać osoba, która udowodniła, że większość jednostek należących do rzeczy zbiorowej jest jej własnością

res mancipi

grunty położone w Italii, służebności gruntowe wiejskie, niewolnicy, zwierzęta czworonożne pociągowe i juczne

res nec mancipi

wszystko poza res mancipi

res immobiles

grunty i wszystko co z gruntem trwale związane

grunt - wyodrębnione części powierzchni ziemskiej, zwykle oznaczone granicami.

solum

agrimensores

mierniczowie- zajmowali się pomiarami gruntów i wyznaczaniem ich granic

pole, grunt uprawny

ager

gospodarstwo rolne

fundus

villa

grunty wiejskie z zabudowaniami

praedia urbana

grunty miejskie

to, co jest połączone z powierzchnią gruntu, należy do gruntu

superficies solo cedit

res mobiles

wszystko poza res immobiles, np. niewolnicy, zwierzęta, sprzęty domowe

rzeczy podzielne

rzeczy, które przez podział nie traciły swojej istoty, ani nie traciły nieproporcjonalnie na wartości

rzeczy niepodzielne

rzeczy, które przez podział straciłyby swoją istotę (zwierzęta), lub zmieniły istotnie wartość (kamienie szlachetne)

res species

rzeczy niezamienne, takie, które mają specyficzne cechy, np. niewolnik Stichus

genus

rzeczy oznaczone gatunkowo, takie które się waży, mierzy wylicza

rzeczy zużywalne

rzeczy, których użycie jednorazowe lub w krótkim czasie, zgodnie z gospodarczym przeznaczeniem, polegało na ich zużyciu

rzeczy niezużywalne

rzeczy, których używanie nie skutkowało zużyciem

pożytyki to organiczne płody jakiejś rzeczy, lub jej części powstałe z jej normalnej eksploatacji

fructus naturales

dziecko niewolnicy

partus ancillae

fructus civiles

pożytki cywilne, przychody uzyskane z rzeczy na podstawie czynności prawnej (np. czynsze z wynajętych lokali)

przynależności

rzeczy fizycznie samodzielne, lecz funkcjonalnie związane z inną rzeczą (np. klucz do zamka)

posiadanie

possessio

dzierżenie

detentio

iura in re aliena

prawa rzeczowe na rzeczy cudzej

służebności

servitus

posiadanie powinno być odróżniane od własności

separata esse debet possessio a proprietate

corpus

faktyczne posiadanie rzeczy w swojej władzy

animus

wola posiadania rzeczy dla siebie

agri publici

grunty stanowiące własność państwową

grunty państwowe gospodarowane przez patrycjuszy

possessiones

animus rem sibi habendi

wola władania rzeczą wyłącznie dla siebie

detencja, dzierżenie

detentio, possessio naturalis

dzierżyciel włada rzeczą w imieniu innej osoby, a nie dla siebie

detentor

suo nomine

w swoim imieniu

w cudzym imieniu

alieno nomine

posiadanie składające się z corpus i animus, które korzystało z ochrony posesoryjnej w postaci interdyktów

possessio ad interdicta

possessio ad usucapionem

posiadanie prowadzące do zasiedzenia

possessio iusta

posiadanie zgodnie z prawem

possessio iniusta

gdy posiadacz nie miał prawa do rzeczy znajdującej się w jego faktycznym władaniu

possessio bona fidei

Posiadanie w dobrej wierze - gdy possessor iniustus był przekonany, że jego posiadanie odpowiada jego prawu do rzeczy

possessio malae fidei

posiadanie w złej wierze, gdy posiadacz miał świadomość, że jego posiadanie jest sprzeczne z prawem

władztwo prekaryjne

zachodziło, gdy prekarzysta otrzymywał cudzą rzecz na swoją prośbę w celu jej używania z zastrzeżeniem zwrotu na każde żądanie

dający prekarium

precario dans

possessio vitiosa

posiadanie wadliwe - jest wtedy, jeśli zostało nabyte w sposób niedozwolony

possessio non vitiosa

posiadanie niewadliwe

interdicta recuperandae possessionis

interdykty o odzyskanie posiadania

traditio longa manu

sposób przeniesienia posiadania rzeczy za pomocą przekazania środków umożliwiających faktyczne władztwo nad tą rzeczą

oculis et affectu

sposób nabycia "oczami i wolą", bez bezpośredniego fizycznego zawładnięcia

causa possessionis

przyczyna nabycia posiadania

nemo sibi ipse causam possessionis mutare potest

nikt nie może sam sobie zmienić podstawy posiadania

nabycie posiadania solo animo

przeniesienie posiadania rzeczy przez samą zmianie animus poprzedniego właściciela bez zmiany corpus

Constitutum possessorium

zachodziło wtedy kiedy właściciel dotychczasowy zatrzymywał corpus, ale stawał się dzierżycielem, a nabywca poprzez sam animus nabywał posiadanie

traditio brevi manu

gdy dotychczasowy dzierżyciel stawał się posiadaczem, ponieważ przez zmianę podstawy posiadania (causae possessionis) uzyskiwał w porozumieniu z dotychczasowym posiadaczem dodatkowo animus

ochrona posesoryjna

ochrona posiadania rzeczy, dotyczyła ona jedynie stanu faktycznego posiadania a nie prawa do rzeczy

ochrona petytoryjna

ochrona prawa do rzeczy

interdykty retinendae possessionis

miały na celu zabezpieczenie naruszonego posiadania

interdykty recuperandae possessionis

miały na celu odzyskanie naruszonego posiadania

interdykty adipiscendae possessionis

o uzyskanie posiadania

vis cotidiana

zwykła siła

vis armata

siła zbrojna

clam

potajemnie

quasi possessor iuris

jakby posiadacz prawa

quasi possessio

jakby posiadanie

lex agraria 111pne

oddawała na własność possessiones obywatelom rzymskim

dominium

sytuacja, gdy jakaś rzecz z jakiegokolwiek tytułu znajdowała się w czyjejś władzy

dominium ex iure Quiritium

prawo własności kwirytarnej, uznanej przez prawo cywilne

plena in re potestas

najpełniejsze władztwo nad rzeczą - dawało je rzymskie prawo własnościi

utilitas publica

interes publiczny

ustawy przeciwko nadmiernemu zbytkowi i luksusowi

leges sumptuariae

immissiones

szkodliwe wpływy z gruntu sąsiedniego, np. hałas

pati

znoszenie działań podmiotu użytkującego na gruncie właściciela

ius possidendi

prawo do posiadania rzeczy

ius utendi

prawo do używania

ius fruendi

prawo do pobierania pożytków

prawo do rozporządzania rzeczą

ius disponendi

nie powinniśmy źle używać swojego prawa

male enim nostro iure uti non debemus

duplex dominium

podwójną własność - Istnienie własności bonitarnej obok kwirytarnej

nudum ius Quiritium

gołe prawo kwirytów - sytuacja, w której prawo własności kwirytarnej traciło znaczenie, ponieważ pretor utrzymywał rzecz we władaniu nabywcy

vectigal

podatek gruntowy

posiadanie i użytkowanie - stosunek osób osiadłych na gruntach rzymskich do tych gruntów

possessio vel ususfructus

communio incidens

wspólność przypadkowa, np. gdy osoby wspólnie odziedziczyły spadek

wewnętrzne porozumienie między współwłaścicielami co do sposobu korzystania z rzeczy wspólnej

quoad usum

adsignatio

przydział ziemi państwowej, jeden ze sposobów nabycia własności w prawie cywilnym

Mancypacja

formalny sposób prawa cywilnego nabywania własności prywatnej

In iure cessio

pozorny proces o własność

traditio

Tradycja - prosty, nieformalny sposób nabycia własności

iusta causa traditionis

przyczyna, dla której strony dokonują tradycji

traditio ficta

fikcyjne przeniesienie posiadania, przez symboliczne formalności

rzecz niczyja przypada temu, kto pierwszy ją zawłaszczył

res nullius cedit primo occupanti

accessio cedit principali

rzecz przyłączona przypada rzeczy głównej

accessio

nabycie własności przez połączenie rzeczy

alluvio

przymulisko- gdy rzeka publiczna powiększyła czyjś grunt nadbrzeżny przez stopniowe przymulenie

avulsio

oderwisko - gdy rzeka publiczna oderwała kawał gruntu i przyłączała go do czyjegoś gruntu

insula in flumine nata

wyspa, która powstała w korycie rzeki publicznej

Implantatio

Akcesja rzeczy ruchomych do nieruchomości, sytuacja zasadzenia roślin na gruncie

Inaedificatio

dom zbudowany na cudzym gruncie i trwale z nim połączony (za pomocą fundamentów) stawał się częścią składową tego gruntu

ferruminatio

spawanie

adplumbatio

przylutowanie ołowiem

actio ad exhibendum

skarga o odłączenie rzeczy przyłączonej

confusio

połączenie, zlanie - połączenie ze sobą dwóch rzeczy jednorodzajowych, np. wina. Nie zachodziła akcesja a powstawała jedna większa rzecz tego rodzaju

commixtio

zmieszanie rzeczy, które nie traciły swej samodzielności, każdy pozostawał właścicielem swoich sztuk o ile można było je rozpoznać po zewnętrznych cechach

nova species

nowa rzecz ruchoma - gdy jedna osoba tworzyła nową rzecz z surowca drugiej osoby

media sententia

stanowisko pośrednie

farbowanie

tinctura

napisanie tekstu na karcie

scriptura

namalowanie obrazu

pictura

specificatio

przetworzenie

(fructus separati

owoce, które przez odłączenie stawały się oddzielnymi rzeczami

zasiedzenie

pierwotny sposób nabycia własności przez nieprzerwane posiadanie rzeczy w ciągu oznaczonego ustawowo czasu, przy zachowaniu określonych prawem przesłanek

Usucapio

zasiedzenie według prawa cywilnego

iustus titulus

prawna podstawa, słuszny tytuł, na podstawie której zasiadujący zaczął posiadać

mala fides superveniens non nocet

później powstała zła wiara nie szkodzi

Successio possessionis

dziedzic mógł dokończyć zasiedzenia rozpoczętego przez spadkodawcę

Accessio possessionis

kupujący mógł doliczyć sobie czas posiadania swego poprzednika (sprzedawcy),

praescriptio longi temporis

na początku środek obrony procesowej posiadacza gruntu przeciw skardze właściciela --- później sposób nabycia przez zasiedzenie tzw. własności na gruntach prowincjonalnych

praescriptio longissimi temporis

zasada, że nie można skarżyć z tytułu własności po upływie 30, niekiedy 40 lat

res habilis

rzecz możliwa do zasiedzenia

actio finium regundorum

o wytyczenie spornej miedzy

cautio damni infecti

przyrzeczenie wyrównania ewentualnych szkód wynikających z zawalenia się sąsiadującej budowli

actio aquae pluviae arcendae

skarga z powodu zmiany naturalnego spływu wody, zmierzająca do usunięcia przeszkody spływu wody deszczowej z sąsiedniego gruntu

operis novi nuntiatio

sprzeciw wobec wznoszenia nowego budynku na gruncie sąsiada, jeżeli zagrażałby on właścielowi

rei vindicatio

była skargą prawa cywilnego służącą do ochrony własności kwirytarnej

probatio diabolica

dowód diabelski - średniowieczne określenie na dowód własności wszystkich poprzednich właścicieli rzeczy

cum omnis causa

wydanie rzeczy ze wszystkimi owocami i innymi ewentualnymi korzyściami,

nakłady konieczne, które były niezbędne, aby rzecz zachowała się w ogóle lub nie uległa pogorszeniu

impensae necessariae

nakłady użyteczne, które zwiększały wartość rzeczy

impensae utiles

Nakłady zbytkowne, które ozdabiały rzecz glówną

impensae voluptariae

ius retentionis

prawo retencji - prawo posiadacza do zatrzymania rzeczy u siebie do rozliczenia nakładów

actio negatoria

skarga negatoryjna, właściciel za jej pomocą żądał ustalenia, że pozwanemu nie przysługuje żadne prawo do rzeczy

cautio

zabezpieczenie

exceptio rei venditae ac traditae

zarzut rzeczy sprzedanej i wydanej)

actio Publiciana

skarga publicjańska, przysługiwała właścicielowi bonitarnemu lub posiadaczowi w drodze do zasiedzenia.

służebność nie może polegać na działaniu

servitus in faciendo consistere nequit

servitus oneris ferendi

służebność oparcia budynku o ścianę domu sąsiada

Nulli (nemini) res sua servit

nie można mieć służebności na własnej rzeczy

Servitus servitutis esse non potest

nie można ustanawiać służebności na służebności

Servitutibus civiliter utendum est

służebność należy wykonywać w sposób oględny i umiarkowany

servitutis causa perpetua esse debet

cel, dla którego powstała służebność, musi mieć charakter trwały

prawo przechodu

servitus itineris

prawo przejazdu

via

prawo przepędzania bydła

Servitus actus

prawo przeprowadzenia wodociągu przez cudzy grunt

aquaeductus

servitus altius non tollendi

prawo zabronienia sąsiadowi budowania ponad pewną wysokość

Ususfructus

użytkowanie - dawało uprawnionej osobie prawo używania i pobierania owoców cudzej rzeczy z zachowaniem jej substancji

cautio usufructuaria

gwarancja dawana właścicielowi rzeczy od użytkownika, że zwróci ją w stanie nadającym się do normalnego użytku

quasi­ -ususfructus

użytkowanie nieprawidłowe

Habitatio

najwyżej dożywotnie prawo rzeczowe mieszkania w cudzym domu lub w jego części.

Operae servorum vel animalium

rzeczowe prawo korzystania z usług cudzych niewolników lub zwierząt pociągowych.

deductio servitutis

właściciel pozbywający grunt mógł zastrzec sobie na nim służebność

pactionibus et stipulationibus

sposób nabywania służebności przez zwykłą umowę umocnioną stypulacją karną

usucapio libertatis

sposób wygaśnięcia służebności gruntowych miejskich tj. pozytywne działanie właściciela gruntu obciążonego, uniemożliwiające wykonywanie służebności przez okres dwuletni

actio confessoria

Justyniańska skarga w ochronie służebności

prawo akcesoryjne

prawo zależne od istnienia i losów prawnych wierzytelności, którą zabezpiecza

zastawnik i zastawca

Wierzyciel zastawniczy określany jest jako zastawnik, dłużnik zaś jako zastawca.

hypotheca

hipoteka - rodzaj zastawu bez przenoszenia rzeczy na wierzyciela, w którym ten na podstawie umowy uzyskiwał własność nad rzeczą, a mógł ją odebrać dopiero w razie niewykonania zobowiązania przez dłużnika

pignus

zastaw ręczny, posiadanie rzeczy zastawionej przechodziło od razu na właściciela

zastaw na wierzytelności

pignus nominis

subpignus

podzastaw - zastaw na prawie zastawu

lex commissoria

klauzula, że w razie niespłacenia długu rzecz zastawiona od razu przejdzie na własność wierzyciela

pactum antichreticum

antychreza - umowa, że wierzyciel będzie pobierał owoce na poczet odsetek

zastaw zabezpieczał niepodzielnie całość należności aż do całkowitego spłacenia długu.

pignoris causa est indivisa

pignus Gordianum

prawo wierzyciela do zatrzymania zastawu mimo spłacenia długu na danej rzeczy, jeżeli zastawca ma jeszcze u niego inny dług

impetratio dominii

prośba wierzyciela do cesarza o udzielenie mu prawa własności nad rzeczą z zastawu z powodu braku nabywcy

prior tempore, potior iure

pierwszy czasem, lepszy prawem

zastaw uprzywilejowany

który zawsze znajduje się na pierwszym miejscu bez względu na czas ustanowienia

ius offerendi et succedendi

prawo późniejszego wierzyciela do zaspokojenia pretensji pierwszego i w ten sposób zajęcia jego miejsca

emfiteuza

dzierżawa wieczysta

actio emphyteuticaria

skarga wobec emfiteuty

laudemium

2% ceny sprzedaży dzierżawy z emfiteuzy jaką otrzymywał właściciel niekorzystający z prawa pierwokupu

Superficies

prawo do zabudowy, prawo do korzystania z domu wzniesionego na cudzym gruncie

solarium

czynsz superficjarusza