Biologia - cytologia i błony komórkowe

Cytologia to dziedzina biologii - zajmuje się:

Cytologia to dziedzina biologii zajmująca się komórkami

Czym jest komórka?

Komórka to podstawowa jednostka budulcowa i strukturalna organizmu, która jest zdolna do wykonywania wszystkich procesów życiowych.

Organizmy jednokomórkowe - charakterystyka

1 komórka, nie specjalizuje się, sama wykonuje wszystkie czynności życiowe

Organizmy jednokomórkowe - przykłady

bakterie, protisty, grzyby, rośliny pierwotnie wodne

Formy kolonijne - co to jest

Zespoły luźno połączonych ze sobą komórek za pomocą ś. komórkowych lub galaretowatych otoczek, której komórki nie specjalizują się

ow. plechowe - charakterystyka

Zbudowane z wielu komórek zależnych od siebie, a ich wspólne ciało jest niezróżnicowane lub słabo zróżnicowane

ow. tkankowe - charakterystyka

zespół komórek zależnych od siebie, której wspólne ciało jest wyraźnie zróżnicowane

ow. plechowe - przykłady

protisty, grzyby, rośliny pierwotnie wodne

ow. tkankowe - przykłady

rośliny, zwierzęta

wielkość i kształt komórki - określ

w większości mikroskopijne, kształt zbliżony do kuli lub sześcianu

wielkość i kształt - znaczenie

chodzi o stosunek powierzchni do objętości, dzięki czemu jest wydajny transport wewnątrz i między komórkami

stosunek powierzchni f. kolonijne

p2/V3

organizmy wielokomórkowe

składają się z wielu komórek, które się specjalizują oraz wymieniają się substancjami

k. bezjądrowe to

k. prokariotyczne

k. jądrowe to

k. eukariotyczne

przykłady kom. prokariotycznych

k. bakterii

przykłady kom. eukariotycznych

k. roślinne, zwierzęce i grzybowe

materiał genetyczny komórek prokariotycznych

koliście zamknięta cząsteczka (1-nić) DNA w postaci genoforu, która znajduje się w nukleoidzie

nukleoid to

obszar cytozolu

materiał genetyczny komórek eukariotycznych

postać liniowych cz. DNA otoczonych otoczką jądrową

Chromosom bakteryjny

pętle z cz. DNA stabilizowane przez białka niehistonowe

Chromosom eukariotyczny

cz. DNA nawinięte na białka histonowe

Cytoplazma to

Roztwór koloidalny, w którym zanurzone są wszystkie organelle komórkowe

Chromosom to

najbardziej skondensowana struktura DNA, składająca się z DNA i histonów

Cechy wspólne pro. i euk.

Oddzielone od otoczenia błoną komórkową, wnętrze wypełnione cytozolem lub cytoplazmą, materiał genetyczny ma postać DNA, zawierają rybosomy

Cechy różne

Nie zawsze występują ściany komórkowe (w prok. z peptydoglikanu - mureiny, w euk. z polisacharydów - celulozy lub chityny), dna w prok. jako genofor a w euk. jako liniowe cz. DNA z otoczką jądrową, kompmrmentacja w euk. a w prok. nie

plazmid

małe koliste 2-niciowe DNA, które zwierają geny, które kodują cechy zwiększające prawdopodobieństwo na przeżycie w niekorzystnym środowisku

Ściana komórkowa w kom. prokariotycznych jest z

Mureiny

gram + co to znaczy (ściana kom. w prokariotycznych)

od 2 do 5 warstw mureiny

gram - co to znaczy (ściana kom. w prokariotycznych)

tylko 1 warstwa mureiny oraz błona białkowo-lipidowa

Wypuklenia to (co to)

tworzone przez błonę otaczającą cytoplazmę i pełnią różne funkcje

Wypuklenia dwa przykłady

mezosom i tylakoidy

mezosom to

wypuklenie w którym zachodzi tlenowe oddychanie komórkowe

Tylakoidy to

wypuklenia, które zawierają w sobie barwniki fotosyntetyczne.

Tylakoidy występują

wyłącznie w autotroficznych bakteriach fotosyntetyzujących, np. u sinic - chrolofil

Rybosomy

struktury zbudowane z rRNA i białek, odbywa się tam biosynteza białek

Cromosom w bakterii

Chromosom bakteryjny znajduje się w nukleoidzie

Co nie zawsze posiadają kom. prokariotyczne

błona zewnętrzna, otoczka śluzowa, rzęska ale inna niż w kom. eukariotycznych

materiał zapasowy komórek zwierzęcych

głównie glikogen

kom zwierzęce od środowiska oddzielone

tylko błoną komórkową

Co mają kom. zwierz. charakterystycznego

lizosomy

Kom. grzybowe są oddzielone od środowiska

Za pomocą ściany kom. z chityny i błony kom.

Jakim organizmem jest kom. grzybowa?

Jest organizmem cudzożywnym

Czy kom. grzybowe mają zdolności?

Nie

Jaki jest podstawowy materiał zapasowy kom. grzybowej?

glikogen

kom. roślinne są oddzielone od środowiska...

za pomocą ściany komórkowej z celulozy i błony komórkowej

Co charakterystycznego posiadają kom. roślinne?

Duże wakuole i plastydy (chroloplast)

Podstawowy materiał zapasowy kom. roślinnej

skrobia

Kom eukariotyczne są...

większe od kom. bakteryjnej

Kom. eukariotyczne mają (kształt)

kulisty, cylindrycznie wydłużony kształt

plechowce kom. roślinne to

niższe rośliny, które nie posiadają korzeni liści i łodygi, oraz nie mają tkanek

organowe kom. roślinne to

wyższe rośliny, które mają korzenie, liście i łodygę oraz są z budowane z tkanek

Organelle otoczone 2 błonami

jądra kom., mitochondria, plastydy (chloroplasty)

Jądro komórkowe

zawiera DNA, odpowiedzialny za cechy danego organizmu oraz procesy związane z dziedziczeniem cech

Mitochondria

w nich następuje oddychanie tlenowe, dzięki czemu ze związków uwalnia się energia niezbędna komórce

chloroplasty

w kom. roślinnych i protistów roślino podobnych, w nim fotosynteza

organelle nie otoczone błoną

rybosomy, centrosomy

rybosomy co robią

przeprowadzają syntezę białek

centrosomy

inaczej centrale uczestniczą w podziałach białek

organelle otoczone 1 błoną

peroksysomy, wakuole/wodniczki, lizosomy, aparat Golgiego, siateczka śródplazmatyczna szorstka i gładka

peroksysomy

miejsce zachodzenia utleniania różnych związków oraz neutralizacji reaktywnych form tlenu, mają w sobie enzym - katalaza, biorą udział w procesie trawienia

wakuole/wodniczki

odpowiedzialne za stan uwodnienia, magazynują substancje, biorą udział w procesie trawienia

lizosomy

zachodzi w nich trawienie wewnątrz komórkowe

aparat golgiego

odpowiada za modyfikacje, sortowanie i transport białek

siateczka śródplazmatyczna szorstka

pokryta rybosomami, synteza białek min tych wydzielanych poza kom. oraz budujących błony

siateczka śródplazmatyczna gładka

miejsce syntezy lipidów, agzayn jonów i detoksykacja substancji toksycznych

Co robią siateczki śródplazmatyczne?

dzielą komórkę na przedziały kompartmenty

komparmentacja

zróżnicowanie kom. eukariotycznych na przedziały

co daje kompmrmentacja

inne pH w różnych przedziałach, wiele nawet sprzecznych sobie reakcji może zachodzić

dlaczego komórki małe i co z tym stosunkiem

Zachodzi wtedy intensywna wymiana substancji (

z czym wiąże się specjalizacja komórki?

z utratą możliwości podziału, oraz z utratą niektórych organelli w roślinnych nawet protoplastu

Protoplast to

zawartość komórki oprócz błony komórkowej

Neurony/komórki nerwowe

przewodzą impulsy, długie aksony i jądro w ciele kom., mają wydłużony kształt i liczne wypustki do 1m

erytrocyty/krwinki czerwone

transport tlenu w organizmie, brak jądra i większości organelli

człony naczyń

najczęściej u roślin nasiennych, np. w drewnie martwe, długie, pozbawione ścian poprzecznych oraz pzgrubioneściany komórkowe,

człony naczyń co robią

usprawnienie transportu soli mineralnych w wodzie

Człony rurek sitowatych

występują np. w łuku, żywe, długie, ich ściany celulozowe poprzeczne są perforowane - posiadają liczne otwory - sita, brak jądra oraz wielu organelli,

Człony rurek sitowatych co robią

sprawnie transportują zw. organiczne z procesu fotosyntezy w górę i w dół w roślinie

Czym jest komórka żywa?

to system błon

Wraz ze śmiercią komórki

błony ulegają destrukcji

Rodzaje błon w komórce

błona komórkowa i błona śródplazmatyczna

błona komórkowa co robi

oddziela wnętrze komórek od środowiska zewnętrznego, czyli funkcja ochronna, chroni przed wnikaniem czynników chorobotwórczych

błona śródplazmatyczna co robi

tworzy oddzielone przedziały o różnych właśowościach

Co robią błony w komórce

odbierają sygnały i przekazują do wnętrza komórki lub organelli, pośredniczą w wymianie substancji między komórką a środowiskiem zewnętrznym

Błona selektywna to

błona przez którą swobodnie mogą przenikać niektóre substancje

homeostaza to

równowaga

przez co jest utrzymywana homeostaza

przez odpowiednią temperaturę, stężenie glukozy i jonów wodorowych

błony fosfolipidowo-białkowe nie w bakteriach

ok 60% fosfolipidów i ok 40% białek

błony fosfolipidowo-białkowe w bakteriach

więcej białek, mniej fosfolipidów

podstawowa struktury błon biologicznych

dwu warstwa lipidowa

co wchodzi w skład błon zwierzęcych

cholesterol

co robi cholesterol

usztywnia błony,

cholesterol ma budowę

pierścieniowa

cholesterol u roślin

sitosterol

reszty u fosfolipidów budujących błony będą nienasycone

błony bardziej płynne

reszty u fosfolipidów budujących błony będą nasycone

bardziej sztywne

białka w błonie

powierzchniowe, integralne trans błonowe, peryferyjne

integralne transportujące/łańcuchowe

dwa obok siebie integralne transbłonowe

białka integralne trans błonowe są

silnie wbudowane w błone, połączone z fosfolipidami za pomącą silnych wiązań kowalencyjnych

białka powierzchniowe są

połączone z dwu warstwą za pomocą w. wodorowych, których zniszczenie nie powoduje zniszczenia błony

gdzie w błonie znajdują się reszty cukrowe

na zewnętrznej warstwie błony

rola reszt cukrowych

chronią wnętrze przed uszkodzeniami mechanicznymi (glikokaliks-płaszcz cukrowy), f. receptorowa poprzez przyłączanie się do enzymów lub hormonów, f. antygenowa (MHC/HLA) układ odpornościowy, antygeny rozpoznają po cukrze czy to kom. z naszego organizmu,

budowa białek integralnych

mają cz. hydrofobowe, które wnikają do wnętrza dwuwarstwowa, a cz. hydrofilowe wnikają kontaktują się ze środowiskiem wodnym po jednej lub po obu stronach błony

białka peryferyjne

właściwości hydrofilowe, więc nie wnikają do dwuwarstwy lipidowej

funkcje białek w błonach

transportujące, kotwiczące, receptorowe, enzymatyczne

f. transportująca

wymiana substancji między komórką a otoczeniem lub przedziałami komórki

f. kotwicząca

zwiększa odporność mechaniczną

f. receptorowa

odbiera sygnały

f. enzymatyczna

przyśpieszają niektóre reakcje zachodzące w komórce