Antyczna Grecja

D. istnienie cywilizacji minojskiej

XXX w.p.n.- XV w.p.n.e.

D. istnienie cywilizacji mykeńskiej

XVI w.p.n.e.- XI w.p.n.e.

D. wojna trojańska i inwazja Dorów

XIII w.p.n.e.- XII w.p.n.e.

D. wieki ciemne

1100-900 p.n.e.

D. epoka archaiczna (powstanie polis greckich, okres Wielkiej Kolonizacji)

800-500 p.n.e.

D. epoka klasyczna (wojny perskie do bitwy pod Cheroneą)

500-338 p.n.e.

D. panowanie Aleksandra Macedońskiego

336-323 p.n.e.

D. epoka hellenistyczna

323-30 p.n.e.

Gdzie znajduje się Brama Lwów

W Mykenach.

Co to jest Skarbiec Arteusza?

Grobowiec znajdujący się w Mykenach, opisany przez Juliusza Słowackiego jako "Grobowiec Agamemnona".

Co to jest Agora?

To grecki rynek, centrum życia gospodarczego i politycznego w polis.

3 typy ustrojów w greckich polis to...

Tyrania, Oligarchia i Demokracja.

Co to jest tyrania?

System, w którym władzę sprawuje jeden człowiek, a przejęcie władzy jest nielegalne. Częsta do VI w.p.n.e.

Co to jest oligarchia?

System, w którym decydującą rolę odgrywają urzędnicy oraz rada, a te funkcje pełnią wybrani obywatele, pochodzący z arystokratycznych rodów lub posiadający znaczny majątek.

Co to jest demokracja?

System, w którym w sprawowaniu władzy uczestniczy ogół obywateli.

Kto jest obywatelem greckiej polis?

To wolny mężczyzna, który osiągnął określony wiek (Ateny- 20 lat, Sparta-30 lat). Ma prawa polityczne, obowiązek służby wojskowej. Obywatelem trzeba się urodzić, niemożliwe jego otrzymanie.

Kim są archonci?

To urzędnicy, przedstawiciele rządów oligarchicznych wybierani w Atenach przez Radę Aeropagu. Było ich 10.

Co to jest areopag?

To rada starszych w Atenach składająca się z eupatrydów. Wybierano z nich archontów.

Kim są eupatrydzi?

To ateńska arystokracja rodowa, szlachta, wielcy posiadacze ziemscy, wchodzili w skład areopagu i byli archontami.

Ustoje ateńskie to...

Monarchia-oligarchia-DEMOKRACJA.

Kim był Drakon?

Archont, który w 621 r.p.n.e. spisał prawo zwyczajowe ("drakońskie prawa")

Kim był Solon?

Archont, jeden z najwybitniejszych prawodawców greckich: -podział obywateli na 4 klasy społeczne -utworzenie sądu ludowego-odwołanie od wyroków urzędników -utworzenie Rady Czterystu -ograniczenie roli areopagu -strząśnięcie długów

Co to jest strząśnięcie długów?

To jedna z reform Solona, zakaz udzielania pożyczek pod zastaw osoby, umorzenie takich długów i wykupienie sprzedanych w ten sposób za granicę osób.

Kim był Klejstenes?

Archont, kontynuator reform Solona (508-507 p.n.e.) -podzielił Attykę na 10 fyli i 100 demów -Rada Pięciuset -reforma systemu nazwisk -urząd strategów (10) -ostratyzm

Kim był Temistokles?

Lider stronnictwa ludowego w Atenach 490-480 p.n.e. -wprowadził wybór achontów na drodze losowania -ograniczył rolę areopagu, podniósł rangę Rady Pięciuset i Zgromadzenia Ludowego.

Kim był Perykles?

To pierwszy strateg Aten 444-429 p.n.e.: -w skład Zgromadzenia Ludowego wchodzą wszyscy obywatele -wprowadzenie opłat za pełnienie urzędów.

Z jakich organów władzy składały się demokratyczne Ateny?

-Zgromadzenie Ludowe, Rada Pięciuset, 10 strategów, urzędnicy, areopag i sądy.

Z kogo się składała i czym się zajmowała Rada Pięciuset?

Składała się z przedstawicieli fyli (po 50 z każdej) wybieranych losowo -ustalała porządek obrad Zgromadzenia -przygotowywała wnioski pod obrady Zgromadzenia -zarządzała finansami polis

Czym zajmowało się Zgromadzenie Ludowe?

-miało inicjatywę ustawodawczą -decydowało o wojnie i pokoju -sąd skorupkowy

Kto był pierwotnym twórcą ustroju i praw Sparty?

Likurg.

Sparta jest przykładem państwa o ustroju...

Oligarchicznym.

Kto ma władzę ustawodawczą w Sparcie?

Rada Starszych- GERUZJA i Zgromadzenie Ludowe- APELLA.

Kto ma władzę wykonawczą w Sparcie?

5 eforów.

Kto wchodził w skład geruzji?

2 królów i 28 gerontów-obywateli powyżej 60 roku życia, wybieranych dożywotnio przez Apellę.

O czym decyduje geruzja?

O wojnie i pokoju, o wyrokach w ciężkich przestępstwach i ma inicjtywę ustawodawczą.

Jakie kompetencje ma Apella?

Wybiera gerontów i eforów oraz akceptuje lub odrzuca projekty ustaw proponowane przez geruzję.

Czym zajmują się eforowie?

Kontrolują urzędników i królów, nadzorują wychowanie młodzieży (wychowanie spartańskie), zwołują geruzję i apellę, kierują finansami i polityką zagraniczną.

Kto wybiera eforów i na jaki okres czasu?

Apella (Zgromadzenie Ludowe) na 1 rok.

Kto wchodzi w skład apelli?

Wszyscy Spartanie, którzy ukończyli 30 lat.

Czy Grecy byli dobrymi Żeglarzami?

Tak, najlepszymi (obok Fenicjan)

Jakie były 4 główne przyczyny rozpoczęcia procesu kolonizacji Grecji?

Przeludnienie, brak ziemi pod uprawę, poszukiwanie surowców uprawnych, rozwój kontaktów handlowych.

Czy Grecy używali pieniędzy?

Tak, pojawiły się one w VII-VI w.p.n.e. przejęte od państwa lidyjskiego z Azji Mniejszej, bite ze srebra, każde polis miało własną walutę.

Jaki lud jako pierwszy posługiwał się Żelazem?

Hetyci.

Kim był oikistes?

To założyciel, wędrujący z miasta założyciela (metropolii) do kolonii wraz z podstawowymi narzędziami potrzebnymi do życia.

Jakie tereny zasiedlili Grecy?

Południową Italię i Francję, wybrzeża Hiszpanii, Sycylię, Bosfor i Dardanele.

Jak wyglądała struktura społeczna Aten?

Składała się z arystokracji, chłopów, metojków i niewolników.

Kim byli metojkowie?

To ludność wolna, cudzoziemcy, zamożni kupcy i rzemieślnicy, płacący daniny, pełniący służbę wojskową, ale nie posiadający praw politycznych i możliwości kupna ziemi.

Ustrój społeczny Sparty składał się z...

Spartiatów, periojków i helotów.

Kim byli Spartiaci?

To pełnoprawni obywatele, biorą oni udział w Zgromadzeniu Ludowym, ich obowiązkiem jest służba wojskowa, do której są przygotowywani całe życie, mają majątki ziemskie.

Kim byli periojkowie?

To ludność wolna ale bez praw politycznych, dzierżawiąca ziemię, zajmująca się handlem i rzemiosłem.

Heloci to...

Najliczniejsza grupa w drabinie społecznej Sparty, własność państwa należąca do spartiatów, ale nie mogąca być przez nich sprzedana, ani zabita.

Jakie są pośrednie (4) przyczyny wojen grecko-perskich?

-ekspansja Persji, podporządkowanie miast jońskich perskiemu zwierzchnictwu, daniny na miasta greckie w Azji Mniejszej, powstanie w Jonii-opór wobec despotyzmu perskiego.

W wojnie Greków z Persami znanych jest 5 głównych bitew. Jakie to bitwy?

Pod Maratonem, pod Termopilami, pod Salaminą, pod Platejami i pod przylądkiem Mykale.

Kim był Militiades?

Wodzem ateńskim w bitwie pod Maratonem.

Kim był Leonidas?

Królem Sparty, wodzem w bitwie pod Termopilami.

Kim był Kserkses?

Król perski, dowódca w bitwie pod Termopilami i Salaminą.

Kim był Temistokles?

Strategiem ateńskim pod Salaminą.

W którym roku rozegrała się bitwa pod Maratonem i jaki był jej przebieg?

W 490 p.n.e., była to bitwa lądowa zakończona zwycięstwem Ateńczyków; pierwsza wielka porażka Persów.

Jaka jest bezpośrednia przyczyna wybuchu wojny Greków z Persami?

Bezpośrednią przyczyną jest pomoc udzielona powstaniu jońskiemu przez Ateny (20 okrętów) i Eretrię (5 okrętów).

W którym roku rozegrała się bitwa pod Termopilami i jaki był jej przebieg?

W 480 p.n.e.; była to bitwa w wąwozie termopilskim, 300 Spartan broniło przejścia do środkowej Grecji i Aten; w wyniku zdrady bitwa zakończyła się klęską Greków.

W którym roku rozegrała się bitwa pod Salaminą i jaki był jej przebieg?

480 p.n.e.; bitwa morska, wielkie zwycięstwo Greków nad przeważającymi siłami wroga; punkt zwrotny w wojnie.

W którym roku rozegrała się bitwa pod Platejami i jaki był jej przebieg?

479 r. p.n.e.; bitwa lądowa w Grecji Środkowej, dowódca perski ginie, Persowie uciekają z pola walki.

Po której z bitew Persowie ostatecznie opuścili Grecję?

Po bitwie pod Platejami.

W którym roku utworzono związek (Pan)Helleński?

W 481 r.p.n.e.

Czemu miał służyć Związek Helleński?

Obronie przeciwko Persami, w jego skład weszły miasta greckie pod dowództwem Sparty.

W którym roku utworzono Związek Morski?

W 478 r.p.n.e.

Jaka był cel utworzenia Związku Morskiego?

Obrona w walkach z Persami, stworzony został przez i pod przewodnictwem Aten.

Co spowodowało gwałtowny wzrost rywalizacji między Spartą a Atenami?

Utworzenie związków Helleńskiego i Morskiego.

Jak nazywał się pokój zawarty między Grecją a Persją, gdzie to ta druga uznaje niezależność polis?

Pokój KALLIASA.

Czym jest Akropol?

To wzgórze położone w Atenach, gdzie znajdują się Partenon i inne świątynie boskie.

W którym roku rozegrała się wojna peloponeska? Kto w niej uczestniczył?

431-404 r.p.n.e., wojna między Atenami(i Związkiem Morskim) a Spratą i Związkiem Peloponeskim.

Które z polis greckich było największą potęgą morską, a które lądową?

Ateny były największą potęgą morską, Sparta-lądową.

Jakie były skutki wojny peloponeskiej?

Zwycięstwo Sparty, osłabienie Aten, zajęcie polis w Azji Mniejszej przez Persów, osłabienie Grecji, upadek idei zjednoczenia.

Czym jest Związek Koryncki?

To sojusz Macedonii i polis greckich (poza Spartą) pod przewodnictwem Filipa II przeciwko Persji.

Jakie 2 najważniejsze bitwy miały miejsce w starciach Aleksandra Wielkiego z Persami?

Bitwa pod Issos- 333 r.p.n.e. i bitwa pod Gaugamelą- 331 r.p.n.e.

Jak zakończyła się bitwa pod Issos?

Ogromną klęską Persów, król perski Dariusz III uciekł z pola bitwy, Aleksander opanował Egipt i wyruszył do Azji.

Jakie były zdobycze Aleksandra w bitwie pod Gaugamelą?

Była to ostateczna klęska Persów, Aleksander zdobył Babilon, Suzę, Persepolis i podbił Persję.

Jakie były skutki polityczne i kulturalne podbojów Aleksandra Macedońskiego?

Polityczne: wieloletnie walki wodzów, podział monarchii Aleksandra na kilka królestw. Kulturalne: Powstanie kultury hellenistycznej, rozprzestrzenienie się kultury greckiej na cały wschód.

Jak nazywali się wodzowie, którzy władali w królestwach powstałych po rozpadzie imperium Aleksandra Wielkiego?

Byli to DIADOCHOWIE.

Jak nazywał się i jak wyglądał typowy wojownik grecki?

HOPLITA. Walczył pieszo, najczęściej w szyku zwanym FALANGĄ, miał ponad 2metrową włócznię, krótki szeroki miecz, okrągłą tarczę, hełm, pancerz, nagolenniki.

Czym była i na czym polegała falanga?

To szyk bojowy greków powstały w VIII w.p.n.e.; prosta linia złożona z kilku (najczęściej 8) szeregów hoplitów. Nacierano na wroga zwartym szykiem, wymagało to dyscypliny, solidarności, opanowania. Najlepsza falanga- spartańska.

W jaki sposób Grecy walczyli na morzu?

Służyły do tego TRIERY; występowały tam 3 rzędy wioślarzy (ok. 170osób); okręty szybkie zwrotne, posiadające taran, przewożące też hoplitów.

Jakimi technikami walki posługiwała się armia macedońska?

Falanga macedońska, jazda konna, łucznicy, oszczepnicy, procarze, początki sztuki oblężniczej-podkopy, machiny miotające.

Jaka była stolica państwa Macedońskiego?

Pella.

Za panowania jakiego władcy Macedonia stała się najpotężniejszym państwem w basenie Morza Egejskiego?

Za panowania Filipa II Macedońskiego (ojca Aleksanda).

Czy Macedonia pokonała Grecję zanim utworzono Związek Koryncki?

Tak, w bitwie pod Cheroneą w 338 r.p.n.e.

W jakich latach panował Aleksander Macedoński?

336-323 p.n.e.

Jaką formę władzy przyjął Aleksander Macedoński?

Monarchię despotyczną.

Czy Aleksander dążył do zintegrowania terenów podbitych?

Tak, przyklaskiwał małżeństwom mieszanym (sam pojął za żonę córkę króla perskiego); tłumił bezlitośnie próby buntu.

Podaj przykład architektury w stylu doryckim.

Partenon na Akropolu w Atenach.

Czym jest Erechtejon?

To świątynia na Akropolu w Atenach, poświęcona Atenie i Posejdonowi; fasada w kierunku wschodnim; duży portyk i kariatydy.

Jaki znany zabytek znajdziemy na Pergamonie?

Wielki ołtarz Zeusa.

Jaki znany budynek znajduje się przy wejściu do Aleksandrii?

Latarnia morska na Faros.

Jaki był najbardziej charakterystyczny przykład rzeźby archaicznej?

Kuros- nagi młodzieniec naturalnej wielkości z lewą nogą lekko wysuniętą do przodu i lekkim uśmiechem; i jego odpowiedniczka kora.

Podaj przykłady dzieł Fidiasza.

Atena Partenos na Akropolu i Zeus Olimpijski.

Podaj przykład dzieła Polikleta.

Doryforos (młodzieniec niosący włócznię)

Podaj przykłady dzieł Myrona.

Dyskobol, Atena z Marsjaszem.

Podaj 4 przykłady rzeźb okresu hellenistycznego.

Kolos z Rodos, Wenus z Milo, Nike z Samotraki, Grupa Laokoona.