4 prezentacja prawo osobowe

oznaczenie osoby w prawie rzymskim

persona - istota wolna ale też niewolnik, po prostu osoba

kiedy rozpoczynała się zdolność prawna człowieka wolnego

z chwilą urodzenia

Kiedy dziecko uzyskiwało korzyści majątkowe

jeśli urodziło się żywe, to prawo rozciągało się wstecz, do momentu poczęcia, tzn płód mógł być spadkobiercą ale otrzymywał te prawa dopiero po urodzeniu

kto miał zdolność prawną w Rzymie

było to uzależnione od pozycji, w sytuacji prawnej danej osoby

Czym jest zdolność prawna (osobowość prawna)

zdolność do tego aby być podmiotem praw i obowiązków, czyli ten kto może być właścicielm, może dziedziczyć, mieć długi

libertas

wolność

liberi

ludzie wolni

servi

niewolnicy

iugenui

ludzie wolno urodzeni

liberti

wyzwoleńcy

status civitas

status osoby ze względu na na obywatelstwo

status familiae

przez pozycje w rodzinie agnatycznej

sui iuris

osoby niepodległe władzy w rodzinie, jeśli był to mężyzna nosił miano pater familias

alieni iuris

osoby podległe władzy w rodzinie

capitas deminutio

każda zmiana statusu człowieka

capitis deminutio maxima

utrata osobowości prawnej w stopniu najwyższym - przez utrate wolności - niewolnictwo

capitis deminutio media

konsekwencja kary wygnania, pozbawiała obywatelstwa i pozycji w rodzinie, ale zostawała wolność

capitis deninutio minima

utrata osobowości w stopniu najmniejszym, zerwanie więzór agnacyjnych w rodzinie np przez adopcje

co jeśli komuś udało się powrócić z niewoli

odzyskiwał wszystkie swoje prawa, ale nie odżywały stosunki prawne np małżeństwo

Kim był niewolnik

istota ludzka której status został zredukowany do kategorii rzeczy

Czym jest odpowiedzialność noksalna

za czyny niewolnika odpowiada właściciel

co się działo gdy niewolnik popełnił czyn zabroniony

właściciel mógł albo wydać sprawcę deliktu osobie poszkodowanej albo zapłacić na jej rzecz kare prywatną

Jakie były sposoby wyzwolenia

następujące

1. Manumissio vindicta

1. przed organem władzy państwowej 2. obrońca wolności dotykając laską niewolnika oświadcza że jest człowiekiem wolnym 3. właściciel uznawał roszczenie albo milczał

2. Manumissio censu

1. przez wpisanie na liste obywsteli rzymskich (co 5 lat)

3. Manumissio testamento

1. nadanie zawarte w testamencie a) directa - nakazywał, niewolnik był wolny w chwili przejęcia spadku przez dziedzica b) fideicommissaria - testator zwraca się z prośbą do dziedzica

4. Manumissio in ecclesia

1. przez oświadczenie złożone do biskupa w kościele

5. Manumissio inter amicos

ustne oświadczenie o wolności w obecności przyjaciół jako świadków

6. Manumissio per mensam

przez dopuszczenie niewolnika do stołu

7. Manumissio per epistulam

za pomocą listu wyzwoleńczego do niewolnika

jakie ograniczenia mieli wyzwoleńcy

1. nie mogli sprawować urzędów państwowych 2. zabronione związki senatorów z wyzwoleńcami

Czym było prawo patronatu?

1. szacunek i posłuszeństwo dla właściciela 2. nie mógł go pozwać 3. musi mu świadczyć oewne usługi 4. patron dziedziczył po nim 5. mógł za przyzwoleniem patrona na drodze przywileju cesarskiego uzyskać status urodzonego jako osoba wolna

Kim byli półwolni?

według prawa były wolne Ale faktycznie doznawały ograniczenia w korzystaniu ze swojej Wolności

rodzaje połwolnych

1. osoby in mancipio - oddane dzieci np przez delikt 2. Koloni - dzierżwacy rolni, którzy zostali na stałe przypisani do ziemi albo przez zasiedzenie (30 lat) 3. addicti i nexi - niewypłacalni dłużnicy

Jak można było się stać wolnym

przez urodzenie lub nadanie

jak i kto mógł nadać wolność

W drodze ustawy ludowej a później za pomocą rozporządzenia cesarza

Jakie były najważniejsze uprawnienia prywatnoprawne obywatela rzymskiego

nastepujące

1. ius conubii

prawo zawierania związków małżeńskich

2. ius commercii

prawo do udziału w obrocie gospodarczym

3. legis actio

prawo występowania i roszczenia przed sądem

4. patria potestas

prawo sprawowania władzy ojca rodziny

5. testamenti factio activa oraz testameti factio passiva

prawo do testamentu i możliwość zostania dziedzicem

jakie grupy dzielono Latynów

1. dawni - mieszkańcy Lacjum 2. osiedleni (mieli ius commercium, legis actio, nie mieli ius honorum) 3. kolonialni - osiedleni w koloniach z prawem latyńskim 4. juniańscy - niewolnicy nieformalnie wyzwoleni (na początku nie mieli praw politycznych)

ius honorum

prawo zasiadania w urzędach

ius commercium

prawo zawierania małżeństw z Rzymianami

legis actio

prawo wystepowania przed sądem

Kim byli peregrini

cudzoziemcy mieszkający na terenie w Rzymie lub poza

Jakie były dwa rodzaje peregrynów

1. Peregrini certae civitas - cudzoziemny gmin, które uznały zwierzchnictwo Rzymu, zostawiono im sądownictwo i administracje (brak commercium) 2. Peregrini dediticii - włączono ich do Rzymu w wyniku podbojów (nie mieli praw)

co to infamia i na co sie dzieli

to brak honoru 1. infamia immediata (bezpośrednia) - przez zawód lub czyn społecznie pogardzany 2. Infamia mediata (pośrednia)

Jaki był wpływ religii

na początku żaden ale gdy chrześcijaństwo zostało religią państwową heretycy żydzi, poganie nie mogli sprawować urzędów i posiadać niewolników

Czym była osoba prawna (korporacje) w Rzymie

1. zaczęto kształtować do odniesieniu do gmin miejskich 2. na ich wzór były też np stowarzyszenia, spółki, fundacje, kościoły 3. miały one swój majątek 4. korporacje reprezentował syndyk (przedstawiciel) 5. co najmniej 3 osoby w korporacji

Czym jest zdolność do czynności prawnych

zdolność do samodzielnego dokonywania ważnych czynności prawnych

Czym jest zdolność prawna

osoba fizyczna w nią wyposażona mogła być podmiotem praw i obowiązków ale nie mogła ich nabywać

osoby fizyczne mogły:

1. brak zdolności do czynności prawnej - dzieci do 7 roku życia, chorzy 2. mieć ograniczoną zdolność do czynności prawnych - niedojrzali, kobiety, marnotrawcy 3. mieć pełną zdolność do czynności prawnych - dojrzali

Jakie były grupy osób przez wiek

1. dzieci (do 7 lat) 2. niedojrzali - do 12, kobiety do 14 3. dojrzali poniżej 25 roku życia 4. dojrzali >25

infantes

dzieci

impuberes

niedojrzali

Jak wyglądała zdolność do czynności prawnych chorych umysłowo

1. nie mieli jej 2. jeśli chory był sui iuris przyznawano mu kuratora, który miał piecze nad jego kasą

Jak wyglądała sytuacja prawna osób marnotrawnych

nie mogli oni samodzielnie dokonywać czynności prawnych pomniejszających lub obciążających ich majątek bez współdziałania kuratora Ale mogli zawierać takie czynności które polecały ich sytuację prawno-majątkową